ΗΜΕΡΗΣΙΟ ΒΙΒΛΙΟ ΔΡΟΜΟΛΟΓΙΩΝ

Οι νομικές ρυθμίσεις του εσωτερικού δικαίου

Ι. Εισαγωγή
Η παρούσα μελέτη εστιάζεται στην τήρηση ενός ειδικού βιβλίου που απαιτεί η εσωτερική νομοθεσία για τους οδηγούς διαφόρων κατηγοριών αυτοκινήτων, του βιβλίου δρομολογίων. Η μελέτη μας αυτή δεν επεκτείνεται στο ωράριο εργασίας των οδηγών φορτηγών αυτοκινήτων, που θα μας απασχολήσει σε ειδική ξεχωριστή μελέτη προσεχώς. Το Πρώτο Μέρος της μελέτης περιέχει τις ρυθμίσεις που υφίστανται σχετικώς, ενώ το Δεύτερο Μέρος της μελέτης επικεντρώνεται στην ανάλυσή τους και στην αντιμετώπιση των πρακτικών ζητημάτων που ανακύπτουν.

ΙΙ. Παρουσίαση των νομικών ρυθμίσεων
Το Β.Δ. της 14-8/8.9.1950 «περί κανονισμού ωρών εργασίας του προσωπικού αγοραίων (ταξί) και ιδιωτικής χρήσεως αυτοκινήτων» θεσπίζει στο άρθρο 2 απώτατα χρονικά όρια απασχόλησης των «εις τα αυτοκίνητα ιδιωτικής χρήσεως επιχειρήσεων ή εκμεταλλεύσεων ασχολουμένων οδηγών». Το όριο αυτό είναι σύμφωνα με την παρ. 1 άρθρου 2 του ως άνω Β.Δ. οι 48 ώρες εργασίας ανά εβδομάδα και σύμφωνα με την παρ. 2 του άρθρου 2 του ως άνω Β.Δ. οι 12 ώρες ημερησίως από τις οποίες η οδήγηση του αυτοκινήτου δεν μπορεί να υπερβαίνει τις 8 ώρες ημερησίως.
Ο χρόνος εργασίας των «εις τα αυτοκίνητα ιδιωτικής χρήσεως επιχειρήσεων ή εκμεταλλεύσεων ασχολουμένων οδηγών» ορίζεται στο άρθρο 2 παρ. 2 του ως άνω Β.Δ. ότι περιλαμβάνει τις «εκ του σταθμού διανυκτερεύσεως διαδρομαί, στάσεις, αναμοναί, διακοπαί και πάσα εργασία σχετική με την εκμετάλλευσιν του αυτοκινήτου».
Για την υπέρβαση του ορίου εργασίας το άρθρο 3 του ως άνω Β.Δ. περιέχει δύο ρυθμίσεις:
Σύμφωνα με την παρ. 1 του άρθρου 3 του ως άνω Β.Δ. επιτρέπεται υπέρβαση του ανώτατου ορίου ωρών εργασίας που ορίζει το άρθρο 2 του ως άνω Β.Δ. «εις περίπτωσιν επείγουσας εργασίας, η εκτέλεσις της οποίας είναι αναγκαία προς πρόληψιν επικειμένων ατυχημάτων, προς οργάνωσιν μέτρων σωτηρίας εις περίπτωσιν επείγουσης εργασίας προς αντιμετώπισιν επελθουσών ζημιών εις το όχημα και εις πάσαν περίπτωσιν ανωτέρας βίας». Ως προϋπόθεση νομιμότητας της υπέρβασης αυτής είναι η υποχρέωση αναγγελίας από τον κύριο ή τον διευθυντή του αυτοκινήτου προς την Επιθεώρηση Εργασίας ή όπου δεν εδρεύει Επιθεώρηση Εργασίας στην αρμόδια αστυνομική αρχή. Η υποχρέωση αυτή αναγγελίας καθορίζεται με τις παραπάνω διατυπώσεις από το δεύτερο εδάφιο της παρ. 1 του άρθρου 3 του ως άνω Β.Δ.
Σύμφωνα με παρ. 2 του άρθρου 3 του ως άνω Β.Δ. επιτρέπεται υπέρβαση του ανώτατου ορίου ωρών εργασίας που ορίζει το άρθρο 2 του ως άνω Β.Δ. «επί δύο το πολύ ώρες καθ' ημέραν και επί 60 ημέρες κατ' έτος προς αντιμετώπισιν αποδεδειγμένης επειγούσης εργασίας ή ένεκεν ετέρων δεδικαιολογημένων λόγων κατά την κρίσιν του Επιθεωρητού ή Επόπτου Εργασίας ή ελλείψει τούτων του αρμοδίου αστυνομικού οργάνου και μόνον κατόπιν εγγράφου αδείας τούτων, εκδιδομένης συμφώνοις τοις άρθροις 9 και 10 του διατάγματος περί κωδικοποιήσεως και συμπληρώσεως των περί 6ώρου εργασίας διατάξεων. Η διά τας προσθέτους ταύτας ώρας αντιμισθία καταβάλλεται προσαυξημένη κατά 50% σε σχέσιν με την κανονικής τοιαύτην».
Το άρθρο 5 παρ. 1 του ως άνω Β.Δ. ορίζει ότι «οι κύριοι ή διευθυνταί των επιχειρήσεων των εν άρθρω 2 αυτοκινήτων υποχρεούνται να εφοδιάζουν ταύτα δι' ειδικού βιβλίου δρομολογίων συντεταγμένου συμφώνως προς καθοριζόμενος δι' αποφάσεως του Υπουργού Εργασίας υπόδειγμα».
Το άρθρο 5 παρ. 2 του ως άνω Β.Δ. ορίζει ότι «προ πάσης εκκινήσεως εξ οιαδήποτε αφετηρίας, δι' εκτέλεσιν δρομολογίου ή οιασδήποτε μεταβάσεως εις τον τόπον του προορισμού ή επιστροφής εκ τούτου, ο οδηγός του αυτοκινήτου υποχρεούται να σημειοί ευκρινώς και με ακρίβειαν εις το βιβλίον δρομολογίων και εις την οικείαν στήλην, την ώρα εκκινήσεως, την ώρα αφίξεως, το είδος του φορτίου, τον τόπον προορισμού και λοιπά στοιχεία».
Το άρθρο 5 παρ. 3 του ως άνω Β.Δ. αναφέρει ότι «το ανωτέρω βιβλίον φυλάσσεται εντός του αυτοκινήτου υπό του οδηγού, όστις υποχρεούται να έχη πάντοτε πρόχειρον και να επιδεικνύη τούτο εις τα ενεργούντα τον έλεγχον όργανα της Επιθεωρήσεως Εργασίας και τα αστυνομικά όργανα».
Το άρθρον 5 παρ. 4 του ως άνω Β.Δ. ορίζει ότι «οι κύριοι των αυτοκινήτων υποχρεούνται να φυλάττουν επιμελώς τα αντίτυπα των βιβλίων δρομολογίων επί διετίαν από της τελευταίας εγγραφής και να θέτουν ταύτα εις την διάθεσιν των ενεργούντων τον έλεγχον αρμοδίων οργάνων».
Το άρθρο 5 παρ. 5 του ως άνω Β.Δ. όπως αντικαταστάθηκε από το άρθρο 1 του Π.Δ.981/1980, ορίζει ότι «οι κύριοι ή οι διευθυνταί τω επιχειρήσεων ή οι προς τούτο εξουσιοδοτημένοι υπάλληλοι ευθύνονται δια την προμήθειαν και την παράδοσιν, επί αποδείξει, του βιβλίου δρομολογίων εις τον οδηγόν και διά την διαφύλαξιν επί διετίαν των αντιτύπων του βιβλίου τούτου. Ο οδηγός του αυτοκινήτου ευθύνεται διά την τήρησιν και συμπλήρωσιν του βιβλίου δρομολογίων συμφώνως προς τας διατάξεις του παρόντος».
Τέλος, με το άρθρο 2 του Π.Δ.981/1980 προστέθηκε στο ως άνω Β.Δ. άρθρο 7, το οποίο ορίζει ότι «τα υπό των διατάξεων του παρόντος, προβλεπόμενα για τους μισθωτούς χρονικά όρια εργασίας, βιβλία δρομολογίων, βιβλιάρια εργασίας κ.λπ. ισχύουν και για τους ιδιοκτήτας και συνιδιοκτήτας των εν άρθροις 1 και 2 αυτοκινήτων, εφ' όσον ούτοι απασχολούνται ως οδηγοί επί αυτών».
Σχετικά με την υποχρέωση τήρησης του βιβλίου δρομολογίων έχουν εκδοθεί η υπʼ αριθ. 51266/1975 υπουργική απόφαση «περί καθορισμού των ωρών εργασίας του προσωπικού τουριστικών λεωφορείων αυτοκινήτων (πούλμαν)», η υπʼ αριθ. 1173/1980 υπουργική απόφαση «περί καθορισμού στοιχείων βιβλίου δρομολογίων φορτηγών αυτοκινήτων Α, Β και Γ κατηγορίας» και η υπʼ αριθ. 1372/1980 υπουργική απόφαση, που αφορά το βιβλίο δρομολογίων των αγοραίων αυτοκινήτων (ταξί), για το οποίο υφίσταται ρύθμιση και στο άρθρο 4 του Β.Δ. της 14-8/8.9.1950.
Ειδικότερα:
Η υπʼ αριθ. 51266/1975 υπουργική απόφαση «περί καθορισμού των ωρών εργασίας του προσωπικού τουριστικών λεωφορείων αυτοκινήτων (πούλμαν)», η οποία σύμφωνα με το προοίμιό της εκδόθηκε κατά νομοθετική εξουσιοδότηση από τις διατάξεις του άρθρου 2 του Ν.4020/1959 και του άρθρου 2 του Α.Ν.199/1936, ορίζει τα εξής:

«Άρθρο 1

Η απασχόλησις των οδηγών και των βοηθών οδηγών, των τουριστικών λεωφορείων αυτοκινήτων (ΠΟΥΛΜΑΝ) πλην των εκτελούντων αστικήν ή υπεραστικήν συγκοινωνίαν, δεν επιτρέπεται να υπερβαίνη τας 13 ώρας ημερησίως και τας 72 εβδομαδιαίως. Εις τας ώρας ταύτας περιλαμβάνονται:
α) Ο χρόνος οδηγήσεως όστις δεν επιτρέπεται να υπερβαίνη τας 8 ώρας ημερησίως ουδέ τας 48 εβδομαδιαίως. Η καθ' υπέρβασιν των 45 ωρών εβδομαδιαίως και μέχρι συμπληρώσεως του 48ωρου ανωτάτου ορίου εβδομαδιαίας εργασίας απασχόλησις των μισθωτών τούτων, λογίζεται ως υπερεργασία κατά την έννοιαν του άρθρου 659 του Α.Κ. διαφυλασσομένης της ισχύος των διατάξεων της από 26.2.75 Εθνικής Γενικής Συλλογικής Συμβάσεως Εργασίας “περί της εφαρμογής των αρχών ίσης αμοιβής αρρένων και θηλέων, αυξήσεως των ημερών αδείας αναπαύσεως των εργατών καθιερώσεως 45ώρου εβδομαδιαίας εργασίας των μισθωτών”.
β) Ο χρόνος παραλαβής και παραδόσεως του αυτοκινήτου από και εις τον σταθμόν αυτοκινήτου.
γ) Ο χρόνος τυχόν επισκευής του αυτοκινήτου κατά την διάρκειαν της διαδρομής.
δ) Τα διαλείμματα κατά τη διάρκεια της διαδρομής και οι διακοπές εντός και εκτός έδρας.[1]
ε) [Καταργήθηκε από την 1907/1987 απόφαση Υπουργού Εργασίας].
2. Επί διαδρομών απαιτουσών συνεχή οδήγησιν μείζονα των εξ (6) ωρών διακόπτεται αύτη υποχρεωτικώς άμα τη συμπληρώσει 4ωρου συνεχούς οδηγήσεως επί μιαν ώραν.
3. Συμπληρουμένης 13ώρου απασχολήσεως του οδηγού και του βοηθού αυτού απαγορεύεται η ανάληψις της εργασίας των προ της παρελεύσεως 10ώρου από της λήξεως ταύτης.
4. Διά την πέραν του 8ωρου απασχόλησιν θα καταβάλληται το ωρομίσθιον, εξευρισκόμενον διά διαιρέσεως των 6/25 του συμπεφωνημένου ή νομίμου μισθού διά του αριθμού 45 και προσηυξημένον κατά ποσοστόν:
α) 25% διά τας μέχρι 60 ώρας ετησίως.
β) 50% διά τας πέραν των 60 ωρών ετησίως και μέχρις 120 και
γ) 75% διά τας πέραν των 120 ωρών ετησίως.

Άρθρο 2[2]

1. Οι ιδιοκτήτες των Τουριστικών Λεωφορείων ή οι νόμιμοι εκπρόσωποί τους υποχρεούνται να θεωρούν στην οικεία Επιθεώρηση Εργασίας βιβλίο Δρομολογίων για κάθε Τουριστικό Λεωφορείο. Ο αριθμός των σελίδων του βιβλίου Δρομολογίων πρέπει να επαρκεί για απασχόληση τουλάχιστον τριών μηνών.[3]
2. Δι' εκάστην ημέραν εργασίας και δι' εκάστην φυλακήν, εφ' όσον υφίστανται πλείονες της μιας, θα χρησιμοποιείται ιδιαίτερα σελίς του βιβλίου δρομολογίων το “Ημερήσιον Δελτίον Δρομολογίων” εις το οποίον αι εγγραφαί θα αποτυπώνται εις τριπλούν διά χημικού χάρτου (καρμπόν), θα περιέχη δε πίνακα της ημερησίας απασχολήσεως και εργασίας του προσωπικού και θα περιλαμβάνη τα κάτωθι στοιχεία:
Α. Άνωθεν του πίνακος:
α) Αριστερά της σελίδος το ονοματεπώνυμον του ιδιοκτήτου, τον αριθμόν κυκλοφορίας του αυτοκινήτου, το ονοματεπώνυμον του οδηγού και του βοηθού.
β) Δεξιά της σελίδος τον αύξοντα αριθμόν ταύτης.
γ) Εις το κέντρον την φράσιν “Ημερήσιον Δελτίον Δρομολογίων” και κάτωθι ταύτης της ημερομηνίαν.
Β. Ο πίναξ θα περιλαμβάνη στήλας εις τας οποίας θα αναγράφωνται:
α) Η ώρα ενάρξεως της απασχολήσεως.
β) Η ώρα ενάρξεως της οδηγήσεως.
γ) Η ώρα αφίξεως εις έκαστον τόπον προορισμού.
δ) Η χρονική διάρκεια τυχόν επισκευής του αυτοκινήτου κατά την διάρκειαν της διαδρομής.
ε) Η χρονική διάρκεια των κατά την διαδρομήν διαλειμμάτων.
στ) Η διάρκεια του μεταξύ δύο διαλειμμάτων χρόνου.
ζ) Η ώρα λήξεως της απασχολήσεως.
η) Το σύνολον των ωρών οδηγήσεως ημερησίως.[4]
Γ. Κάτωθι του πίνακος θα αναγράφονται αι λέξεις “Ο ιδιοκτήτης ή ο Διευθυντής, ο οδηγός, ο βοηθός” κάτωθι των οποίων και θα υπογράφουν.
3. Ο οδηγός ή ο βοηθός αυτού υποχρεούνται να σημειοί ακριβώς και ευκρινώς, κατά περίπτωσιν, τας αναλόγους ενδείξεις εις τας οικείας στήλας του Ημερησίου Δελτίου Δρομολογίων (έναρξις και λήξις απασχολήσεως, οδηγήσεως, διαλειμμάτων, επισκευών κ.λπ.).
4. Μετά το τέλος της ημερήσιας εργασίας, ο οδηγός ή ο βοηθός υποχρεούται να παραδίδει το ένα αντίτυπο του Ημερησίου Δελτίου Δρομολογίων στον ιδιοκτήτη ή διευθυντή ή εξουσιοδοτημένο υπάλληλο. Το άλλο αντίτυπο του Ημερησίου Δελτίου Δρομολογίων παραλαμβάνει ο οδηγός ενώ το τρίτο παραμένει στο στέλεχος και φυλάσσεται μέσα στο λεωφορείο από τον οδηγό ο οποίος έχει υποχρέωση να το έχει πάντοτε πρόχειρο και να το θέτει στη διάθεση των αρμοδίων οργάνων της Επιθεωρήσεως Εργασίας και της Αστυνομίας.[5]
5. Ο ιδιοκτήτης του αυτοκινήτου ή ο εξουσιοδοτημένος υπάλληλος υποχρεούται όπως ταξινομή τα παραδιδόμενα εις αυτόν αντίτυπα των Ημερησίων Δελτίων Δρομολογίων να διαφυλάττη ταύτα επιμελώς επί διετίαν τουλάχιστον και να θέτη ταύτα εις την διάθεσιν των ενεργούντων τον έλεγχον αρμοδίων οργάνων.
6. Διά τον εφοδιασμόν του λεωφορείου διά βιβλίου δρομολογίων ως και διά την φύλαξιν επί διετίαν, των αντιτύπων των Ημερησίων Δελτίων Δρομολογίων ευθύνεται ο ιδιοκτήτης ή ο αντ' αυτού εξουσιοδοτημένος υπάλληλος. Διά την τήρησιν και συμπλήρωσιν του Ημερησίου Δελτίου Δρομολογίων, συμφώνως προς τας ανωτέρω διατάξεις, ευθύνεται ο οδηγός ή ο βοηθός”.

Άρθρο 3

Οι ιδιοκτήται ή διευθυνταί των εν λόγω τουριστικών λεωφορείων, υποχρεούνται να εφοδιάζωσι τον οδηγόν και βοηθόν αυτών διά βιβλιαρίων εργασίας, άτινα θεωρούνται υπό των αρμοδίων Τμημάτων ή Γραφείων Εργασίας, εκάστην πρώτην του μηνός.
Εις τα βιβλιάρια δέον ν' αναγράφηται το ονοματεπώνυμον των μισθωτών, ο αριθμός της αδείας ικανότητος του οδηγού (αρ. διπλώματος), ο αριθμός αδείας κυκλοφορίας των αυτοκινήτων και η ημέρα εβδομαδιαίας αναπαύσεως αυτών.
Εις περίπτωσιν δρομολογίων διαρκείας πέραν της εβδομάδος η πραγματοποίησις εβδομαδιαίας αναπαύσεως των ως άνω μισθωτών μετατίθεται εις ετέραν ημέραν της από της αφίξεώς του εις την έδραν του, εβδομάδος, ήτις δέον να γνωστοποιήται εγγράφως εις το οικείον Τμήμα ή Γραφείον Εργασίας από της προτεραίας.

Άρθρο 4

Πάσα παράβασις των διατάξεων της παρούσης διώκεται και τιμωρείται κατά τας διατάξεις του άρθρου 3 του Νόμου ΓΠΛΔ/1911 “περί υγιεινής και ασφαλείας των εργατών και ωρών εργασίας”, ως ετροποποιήθη μεταγενεστέρως.
Αι ώραι εργασίας ως καθορίζονται διά το μισθωτόν προσωπικόν των αυτοκινήτων, ισχύουσι και διά τους ιδιοκτήτας ή συνεταίρους των αυτοκινήτων τούτων, εφ' όσον ούτοι εκτελούν επ' αυτών εργασίαν δι' ην, εκτελουμένην παρά των μισθωτών κανονίζονται ωρισμέναι ώραι διαρκείας εργασίας.
Από της ενάρξεως της ισχύος της παρούσης καταργείται η υπ' αριθ. 111318/1967 ημετέρα απόφασις.
Η παρούσα, ης η ισχύς άρχεται από της πρώτης του επομένου από της δημοσιεύσεως μηνός, δημοσιευθήτω διά της Εφημερίδος της Κυβερνήσεως».
Η υπʼ αριθ. 1173/1980 υπουργική απόφαση «περί καθορισμού στοιχείων βιβλίου δρομολογίων φορτηγών αυτοκινήτων Α, Β και Γ κατηγορίας», ορίζει τα εξής:
«1. Το Βιβλίον Δρομολογίων των εν άρθρω 1 του Β.Δ/τος της 28/1-4/2/1938 “περί Κανονισμού Εργασίας του προσωπικού φορτηγών αυτοκινήτων”, οριζομένων Α', Β' και Γ' κατηγοριών φορτηγών αυτοκινήτων, περιλαμβάνει τα κάτωθι στοιχεία:
α) Εις την επικεφαλίδα την ένδειξιν “ΗΜΕΡΗΣΙΟΝ ΒΙΒΛΙΟΝ ΔΡΟΜΟΛΟΓΙΩΝ”.
β) Κάτωθεν της ανωτέρω ενδείξεως τον αριθμόν κυκλοφορίας του αυτοκινήτου, την ημερομηνίαν χρησιμοποιήσεως του Ημερησίου Βιβλίου Δρομολογίων, την επωνυμίαν και την έδραν της επιχειρήσεως ή το ονοματεπώνυμον και την διεύθυνσιν του ιδιοκτήτου.
γ) Εις το άνω αριστερόν μέρος θα αναγράφεται το ονοματεπώνυμον του οδηγού, ο αριθμός του διπλώματός του και το ονοματεπώνυμον του βοηθού.
δ) Εις οριζοντίους στήλας θα συμπληρούνται:
αα) Αι ώραι ενάρξεως και λήξεως της εργασίας.
ββ) Η αφετηρία ή ο σταθμός διανυκτερεύσεως.
γγ) Το είδος του φορτίου.
δδ) Η ώρα εκκινήσεως.
εε) Ο τόπος προορισμού.
στστ) Η ώρα αφίξεως.
ζζ) Η χρονική διάρκεια τυχόν βλάβης.
ηη) Ο χρόνος αναμονής (πιάτσα).
θθ) Η συνολική ημερησία απασχόληση του προσωπικού.
ιι) Αι παρατηρήσεις.
ε) Κάτω αριστερά την υπογραφήν του ιδιοκτήτου ή του εκπροσώπου της επιχειρήσεως και δεξιά την υπογραφήν του οδηγού και του βοηθού.
2. Οι κύριοι των αυτοκινήτων ή οι Διευθυνταί των επιχειρήσεων ή οι εξουσιοδοτημένοι υπάλληλοι, υποχρεούνται να παραδίδουν, επί αποδείξει, εις τον οδηγόν, το Βιβλίον Δρομολογίων, του οποίου αι σελίδαι, προηγουμένως, αριθμούνται ανά δύο (διπλούν), αι δε εγγραφαί επί αυτών αποτυπούνται διά χημικού χάρτου (καρμπόν). Εν αντίτυπον του Ημερησίου Βιβλίου Δρομολογίων παραλαμβάνει ο οδηγός, το δε έτερον φυλάσσεται επιμελώς υπό του κυρίου του αυτοκινήτου επί διετίαν από της τελευταίας εγγραφής και τίθεται εις την διάθεσιν των ενεργούντων τον έλεγχον, αρμοδίων οργάνων.
3. Το Βιβλίον Δρομολογίων φυλάσσεται εντός του αυτοκινήτου υπό του οδηγού, όστις υποχρεούται να έχη πάντοτε πρόχειρον και επιδεικνύη τούτο εις τα ως άνω όργανα.
4. Πρό πάσης εκκινήσεως εξ' οιασδήποτε αφετηρίας δι' εκτέλεσιν δρομολογίου ή οιασδήποτε μεταβάσεως εις τον τόπον του προορισμού ή επιστροφής εκ τούτου, ο οδηγός του αυτοκινήτου υποχρεούται να σημειοί ευκρινώς και με ακρίβειαν εις το Βιβλίον Δρομολογίων και εις την οικείαν στήλην, την ώραν εκκινήσεως, την ώραν αφίξεως, το είδος φορτίου, τον τόπον προορισμού και λοιπά στοιχεία.
5. Οι κύριοι ή οι διευθυνταί των επιχειρήσεων ή οι προς τούτο εξουσιοδοτημένοι υπάλληλοι ευθύνονται διά την προμήθειαν και παράδοσιν, επί αποδείξει, του βιβλίου Δρομολογίων εις τον οδηγόν ως και διά την διαφύλαξιν των αντιτύπων του βιβλίου Δρομολογίων επί διετίαν. Ο οδηγός του αυτοκινήτου ευθύνεται διά την τήρησιν και συμπλήρωσιν τούτου συμφώνως προς τας διατάξεις της παρούσης.
6. Από της ενάρξεως ισχύος της παρούσης καταργείται:
1) η υπ' αριθ. 54644/2114/1959 απόφασις Υπουργού Εργασίας “περί καθορισμού στοιχείων Βιβλίου Δρομολογίων Προσωπικού φορτηγών αυτοκινήτων Β' και Γ' κατηγορίας”
2) η υπ' αριθ. 54644/12114/1960 Απόφασις Υπουργού Εργασίας “περί τρόπου τηρήσεως Βιβλίου Δρομολογίων φορτηγών αυτοκινήτων των Εταιρειών Κοινής Ωφελείας”
3) η υπ' αριθ. 62561/13514/1960 Απόφαση Υπουργού Εργασίας “περί καθορισμού στοιχείων βιβλίων Δρομολογίων προσωπικού φορτηγών αυτοκινήτων Α' κατηγορίας” και
4) η υπ' αριθ. 3521/96/1974 Απόφαση Υπουργού Απασχολήσεως “περί του Βιβλίου Δρομολογίων των φορτηγών αυτοκινήτων Α', Β' και Γ' κατηγορίας”. Δεν θίγονται αι διατάξεις της υπ' αριθ. 35778/1970 Αποφάσεως Υπουργού Εργασίας “περί συγχωνεύσεως ημερολογίου μεταφοράς και βιβλίου δρομολογίων φορτηγών αυτοκινήτων Α' Κατηγορίας εις α χρησιμοποιούνται ως οδηγοί οι ιδιοκτήται αυτοκινήτων”.
7. Η παρούσα, της οποίας η ισχύς άρχεται από 1.1.1981, δημοσιευθήτω διά της Εφημερίδος της Κυβερνήσεως».
Τέλος, η υπʼ αριθ. 1372/1980 υπουργική απόφαση ορίζει τα κάτωθι:
«1. Το Βιβλίον Δρομολογίων των αυτοκινήτων ιδιωτικής χρήσεως, των οριζομένων εν αρθρ. 2 του Β.Δ/τος της 14.8.1950 “περί Κανονισμού ωρών εργασίας αγοραίων (ΤΑΞΙ) και ιδιωτικής χρήσεως αυτοκινήτων”, περιλαμβάνει τα κάτωθι στοιχεία:
α) Εις την επικεφαλίδα την ένδειξιν “ΗΜΕΡΗΣΙΟΝ ΒΙΒΛΙΟΝ ΔΡΟΜΟΛΟΓΙΩΝ”.
β) Κάτωθεν της ανωτέρω ενδείξεως τον αριθμόν κυκλοφορίας του αυτοκινήτου, την ημερομηνίαν χρησιμοποιήσεως του Ημερησίου Βιβλίου Δρομολογίων, την επωνυμίαν και την έδραν της επιχειρήσεως.
γ) Εις το άνω αριστερόν μέρος θα αναγράφεται το ονοματεπώνυμον του οδηγού και ο αριθμός του διπλώματος αυτού.
δ) Εις οριζοντίας στήλας θα συμπληρούνται:
αα) Αι ώραι ενάρξεως και λήξεως της εργασίας
ββ) Η ώρα ενάρξεως της οδηγήσεως.
γγ) Η αφετηρία.
δδ) Το είδος του φορτίου.
εε) Ο τόπος προορισμού.
ςς) Η ώρα αφίξεως.
ζζ) Ο χρόνος στάσεων, αναμονών κ.λπ.
ηη) Πάσα εργασία σχετική με την εκμετάλλευση του αυτοκινήτου.
θθ) Σύνολον ωρών οδηγήσεως.
ιι) Σύνολον ωρών εργασίας.
κκ) Παρατηρήσεις
ε) Κάτω αριστερά την υπογραφήν του ιδιοκτήτου ή του εκπροσώπου της επιχειρήσεως και δεξιά την υπογραφήν του οδηγού.
2. Οι κύριοι των αυτοκινήτων ή οι Διευθυνταί των επιχειρήσεων ή οι προς τούτο εξουσιοδοτημένοι υπάλληλοι, υποχρεούνται να παραδίδουν, επί αποδείξει, εις τον οδηγόν, το Βιβλίο Δρομολογίων, του οποίου αι σελίδες, προηγουμένως, αριθμούνται ανά δύο (διπλούν), αι δε εγγραφαί επ' αυτών αποτυπώνται διά χημικού χάρτου (καρμπόν). Εν αντίτυπον του Ημερησίου Βιβλίου Δρομολογίων παραλαμβάνει ο οδηγός, το δε έτερον φυλάσσεται επιμελώς υπό του κυρίου του αυτοκινήτου επί διετίαν από της τελευταίας εγγραφής και τίθεται εις την διάθεσιν των ενεργούντων τον έλεγχον, αρμοδίων οργάνων.
3. Το Βιβλίον Δρομολογίων φυλάσσεται εντός του αυτοκινήτου υπό του οδηγού, όστις υποχρεούται να έχη πάντοτε πρόχειρον και επιδεικνύη τούτο εις τα ως άνω όργανα.
4. Πρό πάσης εκκινήσεως εξ οιασδήποτε αφετηρίας δι' εκτέλεσιν δρομολογίων ή οιασδήποτε μεταβάσεως εις τον τόπον του προορισμού ή επιστροφής εκ τούτου, ο οδηγός του αυτοκινήτου υποχρεούται να σημειοί ευκρινώς και με ακρίβειαν εις το Βιβλίον Δρομολογίων και εις την οικείαν στήλην, την ώραν εκκινήσεως, την ώραν αφίξεως, το είδος του φορτίου, τον τόπον προορισμού και λοιπά στοιχεία.
5. Οι κύριοι ή οι Διευθυνταί των επιχειρήσεων ή οι προς τούτο εξουσιοδοτημένοι υπάλληλοι ευθύνονται δια την προμήθειαν και παράδοσιν επί αποδείξει, του Βιβλίου Δρομολογίων εις τον οδηγόν ως και διά την διαφύλαξιν των αντιτύπων του Βιβλίου Δρομολογίων, επί διετίαν. Ο οδηγός του αυτοκινήτου ευθύνεται διά την τήρησιν και συμπλήρωσιν του βιβλίου τούτου συμφώνως προς τας διατάξεις της παρούσης.
6. Η παρούσα, της οποίας η ισχύς άρχεται από 1.1.1981, δημοσιευθήτω διά της Εφημερίδος της Κυβερνήσεως».
Σχετικά με το βιβλίο δρομολογίων που υποχρεούνται να τηρούν οι οδηγοί αγοραίων (ταξί), το άρθρο 4 του Β.Δ. της 14.8/8.9.1950, όπως αυτό αντικαταστάθηκε από το άρθρο 1 του Π.Δ.103/1984, ορίζει τα εξής:
«1. Οι ιδιοκτήτες των επιβατικών αυτοκινήτων Δημοσίας Χρήσεως (ΤΑΞΙ-ΑΓΟΡΑΙΑ) ή οι νόμιμοι αναπληρωτές τους υποχρεούνται να θεωρούν στην οικεία Επιθεώρηση Εργασίας Βιβλιάριο Εργασίας για κάθε οδηγό. Ο αριθμός των σελίδων του Βιβλιαρίου Εργασίας πρέπει να επαρκεί για απασχόληση τουλάχιστον τριών μηνών.[6]
2. Στις σελίδες του Βιβλιαρίου Εργασίας, που είναι αριθμημένες, αναγράφονται κατά σειρά οι ακόλουθες ενδείξεις:
α) ΗΜΕΡΗΣΙΟ ΔΕΛΤΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ.
β) Ονοματεπώνυμο του οδηγού.
γ) Αριθμός αδείας ικανότητας του οδηγού και αριθμός της ειδικής άδειας οδηγήσεως επιβατικού Δημοσίας Χρήσεως (ΕΔΧ) αυτοκινήτου.
δ) Αριθμός κυκλοφορίας του αυτοκινήτου.
ε) Ημερομηνία κατά την οποία πραγματοποιείται η απασχόληση.
στ) Ώρα έναρξης και λήξης της ημερήσιας απασχόλησης.
ζ) Διακοπές κατά τη διάρκεια της ημερήσιας απασχόλησης.
η) Παρατηρήσεις.
Στο κάτω μέρος κάθε σελίδας υπογράφει ο οδηγός και ο ιδιοκτήτης του αυτοκινήτου.
3. Ο οδηγός του αυτοκινήτου οφείλει:
α) Να συμπληρώνει τις σελίδες του Βιβλιαρίου Εργασίας με τις α, β, γ, δ, ε, στ, ενδείξεις πριν από την έναρξη της ημερησίας απασχόλησής του και κατά την διάρκεια της απασχόλησής του να συμπληρώνει την ένδειξη ζ. Σε περίπτωση που η πραγματική ώρα λήξης της απασχόλησής του είναι διαφορετική απ' αυτήν που ανέγραψε στην ένδειξη (στ), οφείλει να αναγράψει την πραγματική ώρα λήξης με την σχετική δικαιολογία στην ένδειξη η (παρατηρήσεις).
β) Να υπογράφει στο κάτω μέρος της σελίδας μετά τη λήξη της ημερησίας απασχόλησής του.
γ) Να διατηρεί στο αυτοκίνητο το Βιβλιάριο Εργασίας σε καλή κατάσταση και να το θέτει στη διάθεση των αρμόδιων για έλεγχο κρατικών οργάνων.
4. Ο ιδιοκτήτης του αυτοκινήτου οφείλει:
α) Να εφοδιάζει τον οδηγό με Βιβλιάριο Εργασίας, να ελέγχει τις εγγραφές του Βιβλιαρίου και να υπογράφει στο τέλος κάθε σελίδας.
β) Να διατηρεί το Βιβλιάριο Εργασίας για μια διετία μετά τη χρήση του και να το θέτει στη διάθεση των κρατικών οργάνων που είναι αρμόδια για έλεγχο.
5. Για την εβδομαδιαία ανάπαυση των οδηγών των επιβατικών αυτοκινήτων δημοσίας χρήσεως (ΤΑΞΙ-ΑΓΟΡΑΙΑ) ισχύουν οι διατάξεις του αρθρ. 14 του Β.Δ. 748/1966 “περί κωδικοποιήσεως, καταργήσεως, τροποποιήσεως και συμπληρώσεως των διατάξεων της κειμένης νομοθεσίας περί εβδομαδιαίας και Κυριακής αναπαύσεως και ημερών αργίας” (ΦΕΚ 179 Αʼ).
Κατά την ημέρα που πραγματοποιείται η ανάπαυση αυτή, σημειώνεται στη σελίδα του Βιβλιαρίου Εργασίας η ένδειξη “ΕΒΔΟΜΑΔΙΑΙΑ ΑΝΑΠΑΥΣΗ”».
Τέλος, με το άρθρο 21 παρ. 8 και 9 του Ν.3144/2003 ορίστηκαν τα εξής:
«8. Η υποχρέωση τήρησης του βιβλίου δρομολογίων, που προβλέπεται από την παρ. 2 του άρθρου 1 του β.δ. της 28.1/4.2.1938 “Περί κανονισμού ωρών εργασίας του προσωπικού φορτηγών αυτοκινήτων” (ΦΕΚ 35 Α'), η οποία προστέθηκε με το άρθρο 1 του Π.Δ.882/1980 (ΦΕΚ 218 Αʼ) και από το άρθρο 4 του ίδιου ως άνω β.δ/τος, όπως αυτό αντικαταστάθηκε με το άρθρο 2 του Π.Δ.882/1980 και με το άρθρο 1 του Π.Δ.93/1986 (ΦΕΚ 33 Α'), δεν εφαρμόζεται όταν τα φορτηγά αυτοκίνητα οδηγούνται:
α) από τους ιδιοκτήτες ή συνιδιοκτήτες τους, καθώς και από μέλη της οικογένειάς τους,
β) από τους εργαζόμενους με σχέση ή σύμβαση εργασίας ιδιωτικού δικαίου που δεν έχουν προσληφθεί ούτε απασχολούνται στον εργοδότη με την ειδικότητα του οδηγού, αλλά με ειδικότητα άλλη, η άσκηση του έργου της οποίας υποβοηθείται από την οδήγηση φορτηγού αυτοκινήτου.
9. Η υποχρέωση τήρησης του βιβλίου δρομολογίων, που προβλέπεται από το άρθρο 7 του Β.Δ/τος της 8.9.1950 “Περί κανονισμού ωρών εργασίας του προσωπικού αγοραίων (ταξί) και ιδιωτικής χρήσεως αυτοκινήτων” (ΦΕΚ 202 Αʼ), η οποία προστέθηκε με το άρθρο 2 του Π.Δ.981/1980 (ΦΕΚ 244 Α') και από το άρθρο 5 του ίδιου ως άνω β.δ/τος, όπως αυτό αντικαταστάθηκε με το άρθρο 1 του Π.Δ.98/1980, δεν εφαρμόζεται όταν τα ιδιωτικής χρήσεως αυτοκίνητα οδηγούνται:
α) από τους ιδιοκτήτες ή συνιδιοκτήτες τους, καθώς και από τα μέλη της οικογένειάς τους.
β) από τους εργαζόμενους με σχέση ή σύμβαση εξαρτημένης εργασίας ιδιωτικού δικαίου, που δεν έχουν προσληφθεί ούτε απασχολούνται στον εργοδότη με την ειδικότητα του οδηγού, αλλά με ειδικότητα άλλη, η άσκηση του έργου της οποίας υποβοηθείται από την οδήγηση ιδιωτικής χρήσης αυτοκινήτου».
Σύμφωνα με την Εισηγητική Έκθεση του Ν.3144/2003, «με την παρ. 8 επιδιώκεται η εξυπηρέτηση του πολίτη και η απεμπλοκή, κυρίως των μικροεπαγγελματιών, από γραφειοκρατικές διαδικασίες. Ειδικότερα με τη ρύθμιση αυτή απαλλάσσονται από την υποχρέωση τήρησης του βιβλίου δρομολογίων, ιδιοκτήτες και μέλη της οικογένειάς τους, που οδηγούν αυτοκίνητα ιδιοκτησίας τους και τα χρησιμοποιούν ως μέσο άσκησης της επαγγελματικής τους δραστηριότητας, αλλά και ως μεταφορικό μέσο των ιδίων και των οικογενειών τους. Πρέπει να σημειωθεί ότι η εργασία των προαναφερομένων δεν εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής της εργατικής, για τον έλεγχο τήρησης της οποίας καθιερώθηκε το βιβλίο δρομολογίων. Επίσης απεμπλέκονται από την τήρηση του προαναφερόμενου βιβλίου δρομολογίων εργαζόμενοι στους οποίους έχουν διατεθεί από την επιχείρηση στην οποία εργάζονται αυτοκίνητα για την υποβοήθηση του έργου της ειδικότητάς τους, που δεν είναι αυτή του οδηγού και της οποίας τα χρονικά όρια εργασίας ελέγχονται με άλλον τρόπο (κατάσταση προσωπικού και ωρών εργασίας). Με την παρ. 9 εισάγεται η ανάλογη τροποποίηση και για τα αυτοκίνητα ιδιωτικής χρήσης όσον αφορά την τήρηση του βιβλίου δρομολογίων».
Το άρθρο 4 του Β.Δ.28.1/4.2.1938 “Περί κανονισμού ωρών εργασίας του προσωπικού φορτηγών αυτοκινήτων” έχει ως εξής:
«1. Οι ιδιοκτήτες των φορτηγών αυτοκινήτων του αρθρ. 1 του παρόντος ή οι εκπρόσωποί τους υποχρεούνται να εφοδιάζουν τους οδηγούς με βιβλίο Δρομολογίων, ο τύπος του οποίου καθώς και οι αναγκαίες λεπτομέρειες για την τήρησή του καθορίζονται με απόφαση του Υπουργού Εργασίας. Το βιβλίο Δρομολογίων θεωρείται από την οικεία Επιθεώρηση Εργασίας και ο αριθμός των σελίδων του πρέπει να επαρκεί για απασχόληση τουλάχιστον τριών μηνών.[7]
2. Πρό πάσης εκκινήσεως εξ οιασδήποτε αφετηρίας δι' εκτέλεσιν δρομολογίου ή οιασδήποτε μεταβάσεως εις τον τόπον του προορισμού ή επιστροφής εκ τούτου ο οδηγός του αυτοκινήτου υποχρεούται να σημειοί ευκρινώς και με ακρίβειαν, εις το βιβλίον δρομολογίων και εις την οικείαν στήλην, την ώραν εκκινήσεως, την ώραν αφίξεως, το είδος του φορτίου, τον τόπον προορισμού και λοιπά στοιχεία.
3. Το ανωτέρω βιβλίον φυλάσσεται εις το διαμέρισμα του οδηγού, όστις υποχρεούται να το έχη πάντοτε πρόχειρον και να επιδεικνύει τούτο εις τα ενεργούντα τον έλεγχον αρμόδια όργανα.
4. Οι κύριοι των αυτοκινήτων υποχρεούνται να φυλάττουν επιμελώς τα αντίτυπα των βιβλίων δρομολογίων επί διετίαν από της τελευταίας εγγραφής και να θέτουν ταύτα εις την διάθεσιν των ενεργούντων τον έλεγχον αρμοδίων οργάνων.
5. Οι κύριοι ή οι Διευθυνταί των επιχειρήσεων ή οι προς τούτο εξουσιοδοτημένοι υπάλληλοι, ευθύνονται διά την προμήθειαν και παράδοσιν, επί αποδείξει, του βιβλίου δρομολογίων εις τον οδηγόν ως και διά την διαφύλαξιν των αντιτύπων του βιβλίου δρομολογίων επί διετίαν. Ο οδηγός του αυτοκινήτου ευθύνεται διά την τήρησιν και συμπλήρωσιν του βιβλίου τούτου, συμφώνως προς τας διατάξεις του παρόντος».

ΙΙΙ. Άλλες ρυθμίσεις για τα βιβλία δρομολογίων
Παραθέτουμε κατωτέρω τα άρθρα 12 και 16 του Κανονισμού της 15.5.1976 (ΦΕΚ 115/Αʼ/15.5.1976) των ΚΤΕΛ:

«Άρθρο 12

1. Ο Πρόεδρος του ΚΤΕΛ ή ο αντ' αυτού εξουσιοδοτούμενος υπάλληλος υποχρεούνται να εφοδιάζουν τα λεωφορεία δι' ειδικού βιβλίου δρομολογίων και μεριμνούν διά την τακτικήν και πρό της χρησιμοποιήσεως αυτού αρίθμησιν και θεώρησιν υπό της αρμοδίας Υπηρεσίας του Υπουργείου Απασχολήσεως.
2. Δι' εκάστην ημέραν εργασίας και δι' εκάστην φυλακήν θα χρησιμοποιήται ιδιαιτέρα σελίς του βιβλίου δρομολογίων, το “ημερήσιον δελτίον δρομολογίων”, εις το οποίον αι εγγραφαί θα αποτυπώνται εις τριπλούν δια χημικού χάρτου (καρμπόν).
Το ημερήσιον δελτίον δρομολογίων περιλαμβάνει τα κάτωθι στοιχεία:
Α) Άνωθεν:
α) Αριστερά της σελίδος τον τίτλον του ΚΤΕΛ, τον αριθμόν κυκλοφορίας του αυτοκινήτου, το ονοματεπώνυμον του ιδιοκτήτου, του οδηγού και του εισπράκτορος, την οικείαν Υπηρεσίαν του Υπουργείου Απασχολήσεως και την περίοδον εργασίας του προσωπικού.
β) Δεξιά της σελίδος τον αύξοντα αριθμόν ταύτης.
γ) Εις το κέντρον της σελίδος την φράσιν “ημερήσιον δελτίον δρομολογίων” και κάτωθι ταύτης την ημερομηνίαν.
Β) Κάτωθι των ως άνω στοιχείων περιλαμβάνει πίνακας με οριζοντίους και καθέτους στήλας.
α) Εις τας οριζοντίους στήλας αναγράφονται: Έναρξις εργασίας, καθυστέρησις, διάλειμμα (από - έως), εφεδρεία, λήξις εργασίας, θεώρησις σταθμάρχου ή ελεγκτού και παρατηρήσεις.
β) Εις τας καθέτους στήλας αναγράφονται: Άνωθεν η γραμμή εις ην κυκλοφορεί το λεωφορείον και κάτωθι εις τας αντιστοίχους θέσεις αι ώραι και η θεώρησις και η τελευταία στήλη θα αφίεται διά παρατηρήσεις.
Γ) Κάτωθι του πίνακος αναγράφονται αι φράσεις: Ο Πρόεδρος του ΚΤΕΛ ή ο αντ' αυτού εξουσιοδοτούμενος υπάλληλος, ο Εισπράκτωρ, ο Οδηγός, ο Σταθμάρχης, κάτωθι των οποίων θα τίθενται αι υπογραφαί.
3. Πρό της εξόδου του λεωφορείου αυτοκινήτου εκ του σταθμού διανυκτερεύσεως, της ενάρξεως και λήξεως διαλείμματος ή εφεδρείας, ως και εν περιπτώσει καθυστερήσεως, ο σταθμάρχης ή ο ελεγκτής και ο οδηγός ή ο εισπράκτωρ, αναλόγως της περιπτώσεως, υποχρεούνται ν' αναγράφουν ακριβώς και ευκρινώς εις τας οικείας κατά περίπτωσιν στήλας ημερησίου δελτίου δρομολογίων την ώραν ενάρξεως της εργασίας, τας ώρας διαλείμματος ή της εφεδρείας ως και τα λοιπά στοιχεία.
4. Ο οδηγός ή ο εισπράκτωρ υποχρεούται όπως μετά το πέρας της εργασίας εκάστης ημέρας καταθέση εις την αρμόδιον σταθμάρχην της γραμμής τα δύο αντίτυπα του Ημερησίου Δελτίου Δρομολογίων, του τρίτου αντιτύπου παραμένοντος εις το στέλεχος.
5. Εντός πενθημέρου από του τέλους εκάστης περιόδου εργασίας ή μηνός ο Πρόεδρος του ΚΤΕΛ ή ο αντ' αυτού εξουσιοδοτούμενος υπάλληλος υποχρεούται να υποβάλη εις την αρμοδίαν Υπηρεσίαν του Υπουργείου Απασχολήσεως το εν αντίτυπον των ημερησίων δελτίων δρομολογίων, των εντός της αμέσως προηγουμένης περιόδου εργασίας ή μηνός, ημερών εργασίας του προσωπικού. Μετά των Ημερησίων δελτίων δρομολογίων, θα συνυποβάλληται συγκεντρωτική κατάστασις περιλαμβάνουσα το σύνολον των ωρών εργασίας, κανονικών, καθ' υπερωρίαν, κατά περίοδον εργασίας ή μηνός, άπαντος του προσωπικού εκάστου λεωφορείου.
6. Διά την κανονικήν τήρησιν και συμπλήρωσιν των ημερησίων δελτίων δρομολογίων του βιβλίου δρομολογίων, συμφώνως προς τας ανωτέρω διατάξεις, ευθύνονται αναλόγως της περιπτώσεως ο Σταθμάρχης, ο Ελεγκτής, ο Οδηγός και ο Εισπράκτωρ διά δε την προμήθειαν, θεώρησιν και υποβολήν εις την αρμοδίαν Υπηρεσίαν του Υπουργείου Απασχολήσεως, ο Πρόεδρος του ΚΤΕΛ ή ο αντ' αυτού εξουσιοδοτούμενος υπάλληλος.
Τέλος, διά τας εξακριβουμένας παρά των αρμοδίων οργάνων ή τας διαπιστουμένας εκ των ημερησίων δελτίων δρομολογίων παραβάσεις των περί ωρών εργασίας διατάξεων του παρόντος ευθύνονται ο Πρόεδρος του ΚΤΕΛ ή ο αντ' αυτού εξουσιοδοτούμενος υπάλληλος.

Άρθρο 16
[Προστέθηκε από το άρθρο 3 του Π.Δ.549/1982]

Η παράλειψη θεωρήσεως των εντύπων που προβλέπονται στα αρθρ. 11 και 12 (βιβλιάρια εργασίας - βιβλία δρομολογίων), η κακή συμπλήρωση και τήρηση των βιβλίων δρομολογίων καθώς και οποιαδήποτε παράβαση των διατάξεων του δ/τος αυτού τιμωρείται με τις ποινές που προβλέπει το άρθρ. 458 του Ποινικού Κώδικα».

_____________
(1) Τίθεται όπως αντικαταστάθηκε από την υπʼ αριθ. 1907/1987 απόφαση Υπουργού Εργασίας.
(2) Τίθεται όπως το άρθρο αυτό αντικαταστάθηκε από την υπʼ αριθ. 989/1980 απόφαση του Υπουργού Εργασίας.
(3) Τίθεται όπως αντικαταστάθηκε από την υπʼ αριθ. 128/1986 απόφαση Υπουργού Εργασίας.
(4) Τίθεται όπως τροποποιήθηκε από την υπʼ αριθ. 593/1982 απόφαση του Υπουργού Εργασίας.
(5) Τίθεται όπως αντικαταστάθηκε από την υπʼ αριθ. 593/1982 απόφαση του Υπουργού Εργασίας.
(6) Τίθεται όπως αντικαταστάθηκε από το Π.Δ.120/1986.
(7) Η παρ. 1 τίθεται όπως αντικαταστάθηκε από το άρθρο 1 του Π.Δ.93/1986, με έναρξη ισχύος από 29.9.1986.

ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ

Η τήρηση του βιβλίου δρομολογίων

Οι νομικές ρυθμίσεις που παρατέθηκαν στο Πρώτο Μέρος της μελέτη μας (βλ. τεύχος «λογιστική prosvasis-110») σχετικά με την υποχρέωση τήρησης βιβλίου δρομολογίων, σε γενικές γραμμές συγκλίνουν και εμφανίζουν σε γενικό επίπεδο ένα ενιαίο πλαίσιο τήρησης του ειδικού αυτού βιβλίου. Αυτή η παρατήρηση δεν αναιρείται από τα επιμέρους σημεία στα οποία οι νομικές αυτές ρυθμίσεις διαφοροποιούνται.
Συγκεκριμένα:
Το άρθρο 1 του Β.Δ.28.1/4.2.1938 ορίζει τα εξής:
«1. Τα φορτηγά αυτοκίνητα, υπό την άποψιν της εφαρμογής του παρόντος, διακρίνονται εις τρεις κατηγορίας (Αʼ Βʼ Γʼ).
Εις την Αʼ κατηγορίαν υπάγονται τα μη εξυπηρετούντα ωρισμένον εργοδότην φορτηγά αυτοκίνητα (αγοραία).
Εις την Βʼ κατηγορίαν υπάγονται τα φορτηγά αυτοκίνητα των εταιρειών ηλεκτρισμού, υδρεύσεως, φωταερίου, και τηλεφώνων, τα εξυπηρετούντα εκτάκτους ανάγκας του δικτύου αυτών.
Εις την Γʼ κατηγορίαν υπάγονται τα φορτηγά αυτοκίνητα των λοιπών ανωνύμων εταιρειών, βιομηχανικών εργοστασίων και επιχειρήσεων πάσης φύσεως, ωσαύτως δε και τα μη εξυπηρετούντα εκτάκτους ανάγκας του δικτύου φορτηγά αυτοκίνητα των εν παρ. β' εταιρειών, ως και τα φορτηγά αυτοκίνητα των λατομείων, ορυχείων και μεταλλείων.
2. Τα υπό του παρόντος Κανονισμού, προβλεπόμενα διά τους μισθωτούς, χρονικά όρια εργασίας, βιβλία δρομολογίων κ.λπ. ισχύουν και διά τους ιδιοκτήτας και συνιδιοκτήτας των φορτηγών αυτοκινήτων, εφ' όσον ούτοι απασχολούνται ως οδηγοί επ' αυτών».[1]

Το άρθρο 4 παρ. 1 του ως άνω Β.Δ.28.1/4.2.1938 επιτάσσει την τήρηση βιβλίου δρομολογίου για κάθε ένα από τα ανωτέρα φορτηγά. Η διάκριση των φορτηγών στις ανωτέρω τρεις κατηγορίες έχει απωλέσει σήμερα την πρακτική της σημασία, όπως θα καταδειχθεί σε προσεχή μελέτη μας για τα χρονικά όρια εργασίας και απασχόλησης των οδηγών. Στην πραγματικότητα η ρύθμιση του άρθρου 4 παρ. 1 του Β.Δ.28.1/4.2.1938 είναι ευρύτατη και περιλαμβάνει κάθε φορτηγό αυτοκίνητο. Επομένως, καταρχήν, για κάθε φορτηγό αυτοκίνητο είναι υποχρεωτική η τήρηση βιβλίου δρομολογίου.
Επίσης, σύμφωνα με την ίδια διάταξη το βιβλίο δρομολογίων πρέπει να θεωρείται από την Επιθεώρηση Εργασίας ενώ πρέπει να έχει επαρκή αριθμό σελίδων ώστε να διαρκεί για χρονικό διάστημα τουλάχιστον τριών (3) μηνών.
Το βιβλίο δρομολογίων πρέπει να φυλάσσεται εντός του φορτηγού αυτοκινήτου από τον οδηγό (άρθρο 4 παρ. 3 του Β.Δ.28.1/4.2.1938). Το βιβλίο δρομολογίων δεν επιτρέπεται να απομακρύνεται από το φορτηγό αυτοκίνητο για οποιονδήποτε λόγο. Όταν συμπληρωθεί πλήρως, τότε το βιβλίο δρομολογίων αντικαθίσταται από άλλο ασυμπλήρωτο και το συμπληρωμένο φυλάσσεται στην επιχείρηση επί διετία τουλάχιστον.

Ο εργοδότης έχει τις ακόλουθες βασικές υποχρεώσεις:
α) Να προμηθεύεται το βιβλίο δρομολογίων (άρθρο 4 παρ. 5 του Β.Δ.28.1/4.2.1938).
β) Να θεωρεί το βιβλίο δρομολογίων στην οικεία Επιθεώρηση Εργασίας (άρθρο 4 παρ. 1 του Β.Δ.28.1/4.2.1938). Ως οικεία Επιθεώρηση Εργασίας νοείται εκείνη στην τοπική αρμοδιότητα της οποίας υπάγεται η έδρα της επιχείρησης. Εάν η επιχείρηση έχει περισσότερες εκμεταλλεύσεις και ορισμένο φορτηγό αυτοκίνητο είναι οργανικά ενταγμένο σε ορισμένη εκμετάλλευση, τότε το βιβλίο δρομολογίων για το φορτηγό αυτό αυτοκίνητο μπορεί να θεωρηθεί και από την Επιθεώρηση Εργασίας στην οποία υπάγεται η εκμετάλλευση.
γ) Να παραδίδει το βιβλίο δρομολογίων στον οδηγό κάθε φορτηγού αυτοκινήτου «επί αποδείξει» (άρθρο 4 παρ. 5 του Β.Δ.28.1/4.2.1938). Στην πράξη αυτό περιλαμβάνει τη σύνταξη εγγράφου βάσει του οποίου ο οδηγός παραλαμβάνει το βιβλίο δρομολογίων που αντιστοιχεί σε συγκεκριμένο φορτηγό αυτοκίνητο και σε συγκεκριμένη χρονική περίοδο τουλάχιστον τριών (3) μηνών, το οποίο υπογράφεται από τον οδηγό και τηρείται στα αρχεία της επιχείρησης. Αν το φορτηγό αυτοκίνητο δεν οδηγείται από τον ίδιο οδηγό αλλά εκ περιτροπής από περισσότερους, τότε είναι σκόπιμο να υπογράφουν την παραλαβή του βιβλίου δρομολογίων όλοι οι οδηγοί. Το έγγραφο αυτό είναι σκόπιμο να υπογράφεται και από εκείνον που παραδίδει το βιβλίο δρομολογίων. Επίσης στο έγγραφο αυτό είναι σκόπιμο να εξατομικεύεται το βιβλίο δρομολογίων, το οποίο παραδίδεται. Αντίγραφο ή διπλότυπο του εγγράφου αυτού σκόπιμο είναι να παραδίδεται και στον οδηγό. Παραθέτουμε υπόδειγμα του σχετικού εγγράφου.

ΒΕΒΑΙΩΣΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ - ΠΑΡΑΛΑΒΗΣ ΒΙΒΛΙΟΥ ΔΡΟΜΟΛΟΓΙΩΝ

Στον Πειραιά σήμερα την 12/12/2007 ο κάτωθι υπογραφόμενος Γεώργιος Εργοδότης του Νικολάου, ενεργώντας υπό την ιδιότητά μου ως διευθυντή και υπευθύνου προσωπικού της εταιρείας με την επωνυμία «ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ Α.Ε.», που εδρεύει στην Αθήνα, οδός Μ. Κωνσταντίνου αρ. 2356 και εκπροσωπείται νόμιμα, παρέδωσα στον εργαζόμενο στην επιχείρησή μας Γεώργιο Οδηγό του Νικολάου, το βιβλίο δρομολογίων με αύξοντα αριθμό Χ10 για το φορτηγό αυτοκίνητο με αριθμό κυκλοφορίας ΧΧΧ 5555, με 100 τριπλότυπα αριθμημένα φύλλα και για προβλεπόμενη χρονική περίοδο από 1/1/2008 έως 30/4/2008, το οποίο (βιβλίο δρομολογίων) έχει θεωρηθεί από την Επιθεώρηση Εργασίας Πειραιά στις 11/12/2007 με αριθμό θεώρησης 5679/2007. Ο εργαζόμενος οφείλει να τοποθετήσει το ανωτέρω βιβλίο δρομολογίων στο διαμέρισμα του οδηγού τού ως άνω φορτηγού αυτοκινήτου, να το συμπληρώνει σύμφωνα με τις επιταγές του νόμου και να το επιστρέψει στην επιχείρηση όταν συμπληρωθεί στο σύνολό του.
Σε πίστωση των ανωτέρω συνετάγη η παρούσα βεβαίωση παράδοσης παραλαβής βιβλίου δρομολογίων σε δύο όμοια πρωτότυπα, από τα οποία το ένα παρέλαβε ο εκπρόσωπος της επιχείρησης και το άλλο παρέλαβε ο εργαζόμενος.

Πειραιάς 12/12/2007

Ο εκπρόσωπος της επιχείρησης
(υπογραφή)
Γεώργιος Εργοδότης
Ο εργαζόμενος
(υπογραφή)
Γεώργιος Οδηγός




δ) Να φυλάττει το βιβλίο δρομολογίων επί διετία (άρθρο 4 παρ. 5 του Β.Δ.28.1/4.2.1938) ή επί διετία από την τελευταία εγγραφή (άρθρο 4 παρ. 4 του Β.Δ.28.1/4.2.1938). Σύμφωνα με την τελευταία αυτή ρύθμιση η διετία εκκινεί από την ημεροχρονολογία στην οποία έχει επισημειωθεί η τελευταία εγγραφή και λήγει την αντίστοιχη ημεροχρονολογία του μεθεπόμενου έτους. Εάν π.χ. τελευταία εγγραφή στο βιβλίο δρομολογίου είχε επισυμβεί την πρώτη μεταμεσονύχτια ώρα της 1.4.2004, το βιβλίο δρομολογίων πρέπει να φυλάσσεται μέχρι και την 1.4.2006. Σκόπιμο πάντως είναι να φυλάσσεται για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, μέχρις ότου συμπληρωθεί ο χρόνος παραγραφής των αξιώσεων των μισθωτών από την εργασιακή τους σχέση.
ε) Να θέτει το βιβλίο δρομολογίων στη διάθεση των ενεργούντων έλεγχο αρμοδίων οργάνων (άρθρο 4 παρ. 4 του Β.Δ.28.1/4.2.1938). Επίσης ο εργοδότης υποχρεούται, σύμφωνα με τις αρχές της καλόπιστης εκπλήρωσης των συμβατικών του υποχρεώσεων, να θέτει το βιβλίο δρομολογίων και στη διάθεση του εργαζόμενου οδηγού για να μπορέσει να ασκήσει νόμιμες αξιώσεις του, π.χ. να ζητήσει αμοιβή για υπερωριακή απασχόληση.

Ο οδηγός έχει τις ακόλουθες βασικές υποχρεώσεις:
α) Να παραλαμβάνει το βιβλίο δρομολογίων.
β) Να φυλάσσει το βιβλίο δρομολογίων εντός του φορτηγού αυτοκινήτου, στην καμπίνα (διαμέρισμα) του οδηγού (άρθρο 4 παρ. 3 του Β.Δ.28.1/4.2.1938).
γ) Να συμπληρώνει το βιβλίο δρομολογίων σύμφωνα με τις επιταγές του νόμου (άρθρο 4 παρ. 4 του Β.Δ.28.1/4.2.1938). Ειδικότερα ο οδηγός, σύμφωνα με το άρθρο 4 παρ. 2 του Β.Δ.28.1/4.2.1938 οφείλει να αναγράφει στο βιβλίο δρομολογίων, προτού ξεκινήσει το αυτοκίνητο, πότε ξεκινάει το αυτοκίνητο, για ποιον προορισμό, τι μεταφέρει και πότε φτάνει στον προορισμό του. Ο νόμος αναθέτει στον Υπουργό Εργασίας να εκδώσει απόφαση όπου να διευκρινίζει περαιτέρω τα σχετικά στοιχεία που πρέπει να διαλαμβάνει το βιβλίο δρομολογίων (άρθρο 4 παρ. 1 του Β.Δ.28.1/4.2.1938).
δ) Να επιδεικνύει το βιβλίο δρομολογίων στα αρμόδια όργανα που διενεργούν έλεγχο (άρθρο 4 παρ. 3 του Β.Δ.28.1/4.2.1938).

Οι παραπάνω ρυθμίσεις ουσιαστικά επαναλαμβάνονται στο άρθρο 5 του Β.Δ. της 14.8/8.9.1950 για τα αυτοκίνητα ιδιωτικής χρήσης επιχείρησης ή εκμεταλλεύσεων ασχολουμένων οδηγών. Η διαφοροποίηση μεταξύ των δύο Β.Δ. έγκειται στο γεγονός ότι το Β.Δ. της 28.1/4.2.1938 αφορά τα φορτηγά αυτοκίνητα ενώ το Β.Δ. της 14.8/8.9.1950 περιλαμβάνει και τα μη φορτηγά αυτοκίνητα ιδιωτικής χρήσης επιχείρησης ή εκμεταλλεύσεων ασχολουμένων οδηγών.
Τα στοιχεία που ειδικότερα πρέπει να διαλαμβάνει το βιβλίο δρομολογίων των φορτηγών αυτοκινήτων ρυθμίστηκαν με την υπʼ αριθ. 1173/1980 υπουργική απόφαση «περί καθορισμού στοιχείων βιβλίου δρομολογίων φορτηγών αυτοκινήτων Αʼ, Βʼ και Γʼ κατηγορίας».
Ειδικότερα, σύμφωνα με την απόφαση αυτή, το βιβλίο δρομολογίων πρέπει να περιλαμβάνει τα κάτωθι στοιχεία:
- Ως επικεφαλίδα φέρει τις λέξεις «ΗΜΕΡΗΣΙΟΝ ΒΙΒΛΙΟΝ ΔΡΟΜΟΛΟΓΙΩΝ».
- Κάτω από την επικεφαλίδα σημειώνονται τα εξής στοιχεία:
α) Ο αριθμός κυκλοφορίας του αυτοκινήτου.
β) Η ημερομηνία χρησιμοποίησης του ημερήσιου βιβλίου δρομολογίων, δηλαδή η ημερομηνία κατά την οποία πραγματοποιείται κάθε δρομολόγιο του αυτοκινήτου.
γ) Η επωνυμία και έδρα της επιχείρησης η οποία χρησιμοποιεί το αυτοκίνητο.
δ) Το ονοματεπώνυμο ή η διεύθυνση του ιδιοκτήτη του αυτοκινήτου. Μολονότι η υπουργική απόφαση παραθέτει διαζευκτικά τις ανωτέρω δύο περιπτώσεις, δηλαδή αρκείται στο να αναγράφεται είτε η επωνυμία και έδρα της επιχείρησης η οποία χρησιμοποιεί το αυτοκίνητο είτε το ονοματεπώνυμο ή η διεύθυνση του ιδιοκτήτη του αυτοκινήτου, σκόπιμο είναι να παρατίθενται και τα δύο αυτά στοιχεία.
- Στο πάνω αριστερό μέρος της σελίδας πρέπει επίσης να αναγράφονται τα εξής στοιχεία:
α) Το ονοματεπώνυμο του οδηγού.
β) Ο αριθμός διπλώματος (άδειας οδήγησης) του οδηγού.
γ) Το ονοματεπώνυμο του βοηθού οδηγού.
Ο νόμος δεν απαιτεί να περιλαμβάνονται στοιχεία για την άδεια οδήγησης του βοηθού οδηγού, αλλά σκόπιμο είναι να παρατίθεται και αυτό το στοιχείο.
- Στη συνέχεια, στο ημερήσιο βιβλίο δρομολογίου πρέπει να υπάρχουν δέκα (10) οριζόντιες στήλες στις οποίες πρέπει να συμπληρώνονται από τον οδηγό τα εξής στοιχεία:
1. Η ώρα έναρξης και λήξης της εργασίας. Πρέπει να διευκρινιστεί ότι ως ώρα έναρξης και λήξης της εργασίας νοείται το χρονικό σημείο από το οποίο ο εργαζόμενος αρχίζει να απασχολείται για λογαριασμό της επιχείρησης και όχι η ώρα εκκίνησης του αυτοκινήτου, η οποία παρατίθεται σε ξεχωριστή στήλη. Π.χ. ο χρόνος εργασίας των «εις τα αυτοκίνητα ιδιωτικής χρήσεως επιχειρήσεων ή εκμεταλλεύσεων ασχολουμένων οδηγών» ορίζεται στο άρθρο 2 παρ. 2 του ως άνω Β.Δ. ότι περιλαμβάνει τις «εκ του σταθμού διανυκτερεύσεως διαδρομαί, στάσεις, αναμοναί, διακοπαί και πάσα εργασία σχετική με την εκμετάλλευσιν του αυτοκινήτου». Το ίδιο ακριβώς ισχύει και για τους οδηγούς φορτηγών αυτοκινήτων. Για τον λόγο αυτό ο χρόνος έναρξης της εργασίας δεν μπορεί να ταυτίζεται με την εκκίνηση του αυτοκινήτου αλλά θα πρέπει να περιλαμβάνει τουλάχιστον μία μικρή χρονική απόκλιση. Πράγματι, ο οδηγός οφείλει οπωσδήποτε αφότου ξεκινήσει να εργάζεται και προτού εκκινήσει το αυτοκίνητο, να συμπληρώσει το ημερήσιο βιβλίο δρομολογίων. Επίσης ο οδηγός είναι πολύ πιθανόν πριν εκκινήσει να προβεί σε στοιχειώδη τεχνικό έλεγχο της λειτουργίας του οχήματος ή σε άλλες εργασίες για λογαριασμό της επιχείρησης. Το στοιχείο αυτό, σε ό,τι αφορά την έναρξη της εργασίας συμπληρώνεται προτού εκκινήσει το αυτοκίνητο. Σε ό,τι αφορά τη λήξη της εργασίας, το στοιχείο αυτό αποτελεί την προτελευταία εργασία την οποία θα επιτελέσει ο οδηγός, μαζί με τη συμπλήρωση και της ένατης στήλης (βλ. κατωτέρω) και τη θέση της υπογραφής του επί του βιβλίου δρομολογίων προτού αποχωρήσει από την εργασία του, καθώς η τελευταία αφορά το κλείδωμα του αυτοκινήτου.
2. Η αφετηρία ή ο σταθμός διανυκτέρευσης. Σημειώνεται δηλαδή επακριβώς το συγκεκριμένο σημείο στο οποίο βρίσκεται το αυτοκίνητο όταν ο οδηγός εισέρχεται σε αυτό. Ως αφετηρία δεν νοείται να εγγραφεί το όνομα μιας πόλης ή μιας συνοικίας της πόλης (π.χ. Αθήνα, Κερατσίνι κ.ο.κ.), αλλά πρέπει να αναφερθεί το συγκεκριμένο σημείο στο οποίο βρίσκεται το φορτηγό αυτοκίνητο (π.χ. οδός Κολοκοτρώνη αρ. 72 Κερατσίνι, τόπος στάθμευσης φορτηγών σταθμού αναπαύσεως Κορινού κ.ο.κ.). Το στοιχείο αυτό συμπληρώνεται προτού εκκινήσει το αυτοκίνητο.
3. Το είδος του φορτίου. Αναγράφεται τι μεταφέρει το αυτοκίνητο. Ο νόμος δεν απαιτεί να αναφέρεται και η ποσότητα των πραγμάτων που μεταφέρονται αλλά μόνο το είδος τους, δηλαδή η κατηγορία στην οποία εντάσσονται τα μεταφερόμενα πράγματα. Το στοιχείο αυτό συμπληρώνεται προτού εκκινήσει το αυτοκίνητο.
4. Η ώρα εκκίνησης. Αναγράφεται επακριβώς η χρονική στιγμή στην οποία πιθανολογείται μετά βεβαιότητας ότι θα εκκινήσει το αυτοκίνητο. Το στοιχείο αυτό συμπληρώνεται προτού εκκινήσει το αυτοκίνητο.
5. Ο τόπος προορισμού. Αναγράφεται ποιος είναι ο τελικός σταθμός του αυτοκινήτου. Για τον τόπο προορισμού ισχύουν mutatis mutandis όσα μόλις προεκτέθηκαν για την αφετηρία, στα οποία και παραπέμπουμε. Το στοιχείο αυτό συμπληρώνεται προτού εκκινήσει το αυτοκίνητο.
6. Η ώρα άφιξης. Αναγράφεται επακριβώς η χρονική στιγμή στην οποία αφίχθηκε το αυτοκίνητο στον τόπο προορισμού. Το στοιχείο αυτό δεν μπορεί εκ των πραγμάτων να συμπληρωθεί προτού εκκινήσει το αυτοκίνητο, όπου μπορεί μόνο να πιθανολογηθεί χωρίς βεβαιότητα ο χρόνος άφιξης. Επομένως το στοιχείο αυτό συμπληρώνεται αμέσως αφότου αφιχθεί το αυτοκίνητο στον τόπο προορισμού του.
7. Η χρονική διάρκεια τυχόν βλάβης. Εάν εμφανιστεί βλάβη στο αυτοκίνητο, σημειώνεται πότε εμφανίστηκε η βλάβη και πότε αποκαταστάθηκε ή εάν για την αιτία αυτή το αυτοκίνητο δεν έφτασε στον προορισμό του αλλά έφτασε σε άλλον τόπο, σημειώνεται η διακοπή του δρομολογίου, ο τρόπος συνέχισής του (π.χ. μέσω εταιρείας οδικής βοήθειας), ο χρόνος άφιξης στο συνεργείο κ.ο.κ. Το στοιχείο αυτό συμπληρώνεται μόλις επισυμβεί το επισημειούμενο γεγονός.
8. Ο χρόνος αναμονής (πιάτσα). Η αναφορά αυτή δεν είναι απόλυτα ακριβής. Ο νόμος αναφέρεται στην καταγραφή των στάσεων που εμφυλοχωρούν μεταξύ της εκκίνησης από την αφετηρία και της άφιξης στον τόπο προορισμού. Σημειώνεται η χρονική στιγμή κατά την οποία το αυτοκίνητο διέκοψε την πορεία του από την αφετηρία προς τον τόπο προορισμού καθώς και το χρονικό σημείο στο οποίο το αυτοκίνητο επανέλαβε την πορεία του προς τον τόπο προορισμού. Η αιτία της στάσης δεν απαιτείται να αναφέρεται. Ο χρόνος έναρξης της στάσης σημειώνεται μόλις αυτή πραγματοποιηθεί και ο χρόνος επανάληψης της πορείας προς τον τόπο προορισμού, ελάχιστα πριν την έναρξη της επανάληψης της πορείας του.
9. Η συνολική ημερήσια απασχόληση του προσωπικού. Σημειώνεται ο συνολικός εργάσιμος χρόνος από την έναρξη έως τη λήξη της εργασίας (π.χ. δέκα ώρες ή επτά ώρες ή εννέα ώρες και σαράντα λεπτά κ.ο.κ.) Το στοιχείο αυτό αποτελεί την προτελευταία εργασία την οποία θα επιτελέσει ο οδηγός, μαζί με τη συμπλήρωση και της πρώτης στήλης σε ό,τι αφορά τη λήξη της εργασίας (βλ. ανωτέρω) και τη θέση της υπογραφής του επί του βιβλίου δρομολογίων, προτού αποχωρήσει από την εργασία του, καθώς η τελευταία αφορά το κλείδωμα του αυτοκινήτου.
10. Παρατηρήσεις. Στη στήλη αυτή σημειώνεται οποιαδήποτε περαιτέρω πληροφορία θεωρεί αναγκαία ο οδηγός για να περιγράψει την εργασία του κατά την ημέρα εκείνη. Π.χ. στη στήλη αυτή σημειώνεται αν συνέβη έλεγχος από αρμόδιο όργανο, αν συνέβη οποιοδήποτε τροχαίο ατύχημα κ.ο.κ. Επίσης στη στήλη αυτή είναι σκόπιμο να σημειώνεται αν ακολουθήθηκε διαφορετική από τη συνήθη διαδρομή από την αφετηρία στον τόπο προορισμού καθώς και ο λόγος για τον οποίο επιλέχθηκε η διαφορετική αυτή διαδρομή, ιδίως αν δεν είναι συνήθης. Τα στοιχεία αυτά συμπληρώνονται όταν προκύψουν ή και αργότερα εντός της ίδιας ημέρας.
- Τέλος, στο κάτω αριστερό τμήμα πρέπει να τίθεται η υπογραφή του ιδιοκτήτη ή του εκπρόσωπου της επιχείρησης και η υπογραφή του οδηγού.
Ο χρόνος θέσης της υπογραφής του οδηγού είναι σαφής. Ο οδηγός υπογράφει αφότου συμπληρώσει, λίγο πριν αποχωρήσει, την πρώτη στήλη με το χρόνο λήξης της εργασίας του και την ένατη στήλη με τον συνολικό χρόνο απασχόλησής του. Αφότου υπογράψει, η μόνη ενέργεια που θα πρέπει να κάνει είναι να κλειδώσει το αυτοκίνητο.
Ο χρόνος θέσης της υπογραφής του ιδιοκτήτη ή του εκπροσώπου της επιχείρησης είναι προβληματικός. Καταρχήν, εφόσον το βιβλίο δρομολογίων φυλάσσεται υποχρεωτικώς στο διαμέρισμα του οδηγού, γεγονός που επαναλαμβάνει η παρ. 3 της υπουργικής αυτής απόφασης, δεν υπάρχει η πραγματική δυνατότητα υπογραφής του βιβλίου δρομολογίου από τον ιδιοκτήτη ή τον εκπρόσωπο της επιχείρησης, από τον οποίο προφανέστατα δεν πρέπει να απαιτείται να επισκέπτεται κάθε ημέρα όλα τα αυτοκίνητα της επιχείρησής του για να υπογράφει στα ημερήσια βιβλία δρομολογίων τους. Η μόνη νοητή ερμηνεία της διάταξης είναι ότι θα πρέπει να έχει τεθεί η υπογραφή του ιδιοκτήτη ή του εκπροσώπου της επιχείρησης προτού χορηγηθεί το βιβλίο δρομολογίων στον οδηγό. Όμως στην περίπτωση αυτή, δεν έχει πρακτικό νόημα η θέση της υπογραφής του ιδιοκτήτη ή του εκπροσώπου της επιχείρησης, καθώς προφανώς ο νομοθέτης ήθελε με την υπογραφή αυτή να πιστοποιείται η γνώση του ιδιοκτήτη ή του εκπροσώπου της επιχείρησης για τα καταχωρηθέντα από τον οδηγό στο βιβλίο δρομολογίων.
- Τέλος, ο νόμος απαιτεί να τηρείται το βιβλίο δρομολογίων των φορτηγών αυτοκινήτων αριθμημένο, σε δύο αντίτυπα, συμπληρούμενα με χρήση χημικού χάρτη (καρμπόν), εκ των οποίων το ένα παραλαμβάνει ο οδηγός και το άλλο φυλάσσεται στην επιχείρηση.
Ορθότερο θα ήταν το βιβλίο δρομολογίων να τηρείται εις τριπλούν, εκ των οποίων το πρωτότυπο θα παραμένει στο βιβλίο δρομολογίων και από ένα αντίτυπο θα παραλαμβάνει ο οδηγός και ο ιδιοκτήτης της επιχείρησης, όπως ακριβώς προβλέπεται στην υπʼ αριθ. 51266/1975 υπουργική απόφαση για τους οδηγούς τουριστικών λεωφορείων. Ωστόσο στην τελευταία αυτή υπουργική απόφαση η ρύθμιση για το βιβλίο δρομολογίων διαφοροποιείται σε ορισμένα σημεία, όπως θα καταδειχθεί κατωτέρω.
Υπό τα δεδομένα της υπʼ αριθ. 1173/1980 υπουργικής απόφασης για το βιβλίο δρομολογίων των οδηγών φορτηγών αυτοκινήτων, η μόνη νοητή ερμηνεία είναι ότι το αντίτυπο που πρέπει να παραδοθεί στην επιχείρηση παραδίδεται από τον οδηγό αφότου συμπληρωθεί συνολικά το βιβλίο δρομολογίων, οπότε και φυλάσσεται από την επιχείρηση. Φυσικά δεν αποκλείεται να προβλέπει η σύμβαση εργασίας την υποχρέωση του οδηγού να εκδίδει με χημικό χάρτη (καρμπόν) και να παραδίδει στην επιχείρηση έτερο (τρίτο) αντίτυπο του ημερήσιου βιβλίου δρομολογίων. Η παράδοση όμως αυτή θα πρέπει να πραγματοποιείται την επόμενη ημέρα, διότι διαφορετικά η ένδειξη του χρόνου λήξης της εργασίας στην πρώτη στήλη κινδυνεύει να είναι πάντοτε ανακριβής, έστω και σε μικρό βαθμό.
Η υπʼ αριθ. 1173/1980 υπουργική απόφαση αφορά το βιβλίο δρομολογίων των οδηγών φορτηγών αυτοκινήτων.

Παρόμοια με αυτήν είναι η υπʼ αριθ. 1372/1980 υπουργική απόφαση για το βιβλίο δρομολογίων των αυτοκινήτων ιδιωτικής χρήσης του άρθρου 2 του Β.Δ. της 14.8/8.9.1950.
Ειδικότερα, σύμφωνα με την απόφαση αυτή, το βιβλίο δρομολογίων πρέπει να περιλαμβάνει τα κάτωθι στοιχεία:
- Ως επικεφαλίδα φέρει τις λέξεις «ΗΜΕΡΗΣΙΟΝ ΒΙΒΛΙΟΝ ΔΡΟΜΟΛΟΓΙΩΝ».
- Κάτω από την επικεφαλίδα σημειώνονται τα εξής στοιχεία:
α) Ο αριθμός κυκλοφορίας του αυτοκινήτου.
β) Η ημερομηνία χρησιμοποίησης του ημερήσιου βιβλίου δρομολογίων, δηλαδή η ημερομηνία κατά την οποία πραγματοποιείται κάθε δρομολόγιο του αυτοκινήτου.
γ) Η επωνυμία και έδρα της επιχείρησης, η οποία χρησιμοποιεί το αυτοκίνητο.
Δεν περιέχεται πρόβλεψη για την αναφορά του ονόματος και της διεύθυνσης του ιδιοκτήτη του αυτοκινήτου.
- Στο πάνω αριστερό μέρος της σελίδας πρέπει επίσης να αναγράφονται τα εξής στοιχεία:
α) Το ονοματεπώνυμο του οδηγού.
β) Ο αριθμός διπλώματος (άδειας οδήγησης) του οδηγού.
- Στη συνέχεια, στο ημερήσιο βιβλίο δρομολογίου πρέπει να υπάρχουν δέκα (10) οριζόντιες στήλες (ελαφρώς διαφοροποιούμενες, από εκείνη που προβλέπεται για το βιβλίο δρομολογίων των φορτηγών αυτοκινήτων) στις οποίες πρέπει να συμπληρώνονται από τον οδηγό τα εξής στοιχεία:
1. Η ώρα έναρξης και λήξης της εργασίας. Πρέπει να διευκρινιστεί ότι ως ώρα έναρξης και λήξης της εργασίας νοείται το χρονικό σημείο από το οποίο ο εργαζόμενος αρχίζει να απασχολείται για λογαριασμό της επιχείρησης και όχι η ώρα εκκίνησης του αυτοκινήτου, η οποία παρατίθεται σε ξεχωριστή στήλη. Π.χ. ο χρόνος εργασίας των «εις τα αυτοκίνητα ιδιωτικής χρήσεως επιχειρήσεων ή εκμεταλλεύσεων ασχολουμένων οδηγών» ορίζεται στο άρθρο 2 παρ. 2 του ως άνω Β.Δ. ότι περιλαμβάνει τις «εκ του σταθμού διανυκτερεύσεως διαδρομαί, στάσεις, αναμοναί, διακοπαί και πάσα εργασία σχετική με την εκμετάλλευσιν του αυτοκινήτου». Για τον λόγο αυτό ο χρόνος έναρξης της εργασίας δεν μπορεί να ταυτίζεται με την εκκίνηση του αυτοκινήτου αλλά θα πρέπει να περιλαμβάνει τουλάχιστον μία μικρή χρονική απόκλιση. Πράγματι, ο οδηγός οφείλει οπωσδήποτε αφότου ξεκινήσει να εργάζεται και προτού εκκινήσει το αυτοκίνητο να συμπληρώσει το ημερήσιο βιβλίο δρομολογίων. Επίσης ο οδηγός είναι πολύ πιθανόν πριν εκκινήσει να προβεί σε στοιχειώδη τεχνικό έλεγχο της λειτουργίας του οχήματος ή σε άλλες εργασίες για λογαριασμό της επιχείρησης. Το στοιχείο αυτό, σε ό,τι αφορά την έναρξη της εργασίας συμπληρώνεται προτού εκκινήσει το αυτοκίνητο. Σε ό,τι αφορά τη λήξη της εργασίας, το στοιχείο αυτό αποτελεί την προτελευταία εργασία την οποία θα επιτελέσει ο οδηγός, μαζί με τη συμπλήρωση και της ένατης στήλης (βλ. κατωτέρω) και τη θέση της υπογραφής του επί του βιβλίου δρομολογίων προτού αποχωρήσει από την εργασία του, καθώς η τελευταία αφορά το κλείδωμα του αυτοκινήτου.
2. Η ώρα έναρξης της οδήγησης. Αναγράφεται επακριβώς η χρονική στιγμή στην οποία πιθανολογείται μετά βεβαιότητας ότι θα εκκινήσει το αυτοκίνητο. Το στοιχείο αυτό συμπληρώνεται προτού εκκινήσει το αυτοκίνητο.
3. Η αφετηρία. Σημειώνεται δηλαδή επακριβώς το συγκεκριμένο σημείο στο οποίο βρίσκεται το αυτοκίνητο, όταν ο οδηγός εισέρχεται σε αυτό. Ως αφετηρία δεν νοείται να εγγραφεί το όνομα μιας πόλης ή μιας συνοικίας της πόλης (π.χ. Αθήνα, Κερατσίνι κ.ο.κ.) αλλά πρέπει να αναφερθεί το συγκεκριμένο σημείο στο οποίο βρίσκεται το φορτηγό αυτοκίνητο (π.χ. οδός Κολοκοτρώνη αρ. 72 Κερατσίνι, τόπος στάθμευσης φορτηγών σταθμού αναπαύσεως Κορινού κ.ο.κ.). Το στοιχείο αυτό συμπληρώνεται προτού εκκινήσει το αυτοκίνητο.
4. Το είδος του φορτίου. Αναγράφεται τι μεταφέρει το αυτοκίνητο. Ο νόμος δεν απαιτεί να αναφέρεται και η ποσότητα των πραγμάτων που μεταφέρονται αλλά μόνο το είδος τους, δηλαδή η κατηγορία στην οποία εντάσσονται τα μεταφερόμενα πράγματα. Το στοιχείο αυτό συμπληρώνεται προτού εκκινήσει το αυτοκίνητο.
5. Ο τόπος προορισμού. Αναγράφεται ποιος είναι ο τελικός σταθμός του αυτοκινήτου. Για τον τόπο προορισμού ισχύουν mutatis mutandis όσα μόλις προεκτέθηκαν για την αφετηρία, στα οποία και παραπέμπουμε. Το στοιχείο αυτό συμπληρώνεται προτού εκκινήσει το αυτοκίνητο.
6. Η ώρα άφιξης. Αναγράφεται επακριβώς η χρονική στιγμή στην οποία αφίχθηκε το αυτοκίνητο στον τόπο προορισμού. Το στοιχείο αυτό δεν μπορεί εκ των πραγμάτων να συμπληρωθεί προτού εκκινήσει το αυτοκίνητο, όπου μπορεί μόνο να πιθανολογηθεί χωρίς βεβαιότητα ο χρόνος άφιξης. Επομένως το στοιχείο αυτό συμπληρώνεται αμέσως αφότου αφιχθεί το αυτοκίνητο στον τόπο προορισμού του.
7. Η χρονική διάρκεια τυχόν βλάβης. Εάν εμφανιστεί βλάβη στο αυτοκίνητο σημειώνεται πότε εμφανίστηκε η βλάβη και πότε αποκαταστάθηκε ή εάν για την αιτία αυτή το αυτοκίνητο δεν έφτασε στον προορισμό του αλλά έφτασε σε άλλον τόπο, σημειώνεται η διακοπή του δρομολογίου, ο τρόπος συνέχισής του (π.χ. μέσω εταιρείας οδικής βοήθειας), ο χρόνος άφιξης στο συνεργείο κ.ο.κ. Το στοιχείο αυτό συμπληρώνεται μόλις επισυμβεί το επισημειούμενο γεγονός.
8. Ο χρόνος στάσεων, αναμονών κ.λπ. Σημειώνεται η χρονική στιγμή κατά την οποία το αυτοκίνητο διέκοψε την πορεία του από την αφετηρία προς τον τόπο προορισμού, καθώς και το χρονικό σημείο στο οποίο το αυτοκίνητο επανέλαβε την πορεία του προς τον τόπο προορισμού. Η αιτία της στάσης δεν απαιτείται να αναφέρεται. Ο χρόνος έναρξης της στάσης σημειώνεται μόλις αυτή πραγματοποιηθεί και ο χρόνος επανάληψης της πορείας προς τον τόπο προορισμού, ελάχιστα πριν την έναρξη της επανάληψης της πορείας του. Με παρόμοιο τρόπο σημειώνονται τα διαστήματα αναμονής. Ο χρόνος έναρξης της αναμονής σημειώνεται μόλις αυτή πραγματοποιηθεί και ο χρόνος επανάληψης της πορείας προς τον τόπο προορισμού, ελάχιστα πριν την έναρξη της αναμονής της πορείας του. Η αιτία της αναμονής δεν απαιτείται να αναφέρεται.
9. Η συνολική ημερήσια απασχόληση του προσωπικού. Σημειώνεται ο συνολικός εργάσιμος χρόνος από την έναρξη έως τη λήξη της εργασίας (π.χ. δέκα ώρες ή επτά ώρες ή εννέα ώρες και σαράντα λεπτά κ.ο.κ.) Το στοιχείο αυτό αποτελεί την προτελευταία εργασία την οποία θα επιτελέσει ο οδηγός, μαζί με τη συμπλήρωση και της πρώτης στήλης σε ό,τι αφορά τη λήξη της εργασίας (βλ. ανωτέρω) και τη θέση της υπογραφής του επί του βιβλίου δρομολογίων, προτού αποχωρήσει από την εργασία του, καθώς η τελευταία αφορά το κλείδωμα του αυτοκινήτου.
10. Παρατηρήσεις. Στη στήλη αυτή σημειώνεται οποιαδήποτε περαιτέρω πληροφορία θεωρεί αναγκαία ο οδηγός για να περιγράψει την εργασία του κατά την ημέρα εκείνη. Π.χ. στη στήλη αυτή σημειώνεται αν συνέβη έλεγχος από αρμόδιο όργανο, αν συνέβη οποιοδήποτε τροχαίο ατύχημα κ.ο.κ. Επίσης στη στήλη αυτή είναι σκόπιμο να σημειώνεται αν ακολουθήθηκε διαφορετική από τη συνήθη διαδρομή από την αφετηρία στον τόπο προορισμού καθώς και ο λόγος για τον οποίο επιλέχθηκε η διαφορετική αυτή διαδρομή, ιδίως αν δεν είναι συνήθης. Τα στοιχεία αυτά συμπληρώνονται, όταν προκύψουν ή και αργότερα εντός της ίδιας ημέρας.
- Τέλος στο κάτω αριστερό τμήμα πρέπει να τίθεται η υπογραφή του ιδιοκτήτη ή του εκπρόσωπου της επιχείρησης και η υπογραφή του οδηγού.
Ο χρόνος θέσης της υπογραφής του οδηγού είναι σαφής. Ο οδηγός υπογράφει αφότου συμπληρώσει λίγο πριν αποχωρήσει την πρώτη στήλη με το χρόνο λήξης της εργασίας του και την ένατη στήλη με τον συνολικό χρόνο απασχόλησής του. Αφότου υπογράψει, η μόνη ενέργεια που θα πρέπει να κάνει είναι να κλειδώσει το αυτοκίνητο.
Ο χρόνος θέσης της υπογραφής του ιδιοκτήτη ή του εκπροσώπου της επιχείρησης είναι προβληματικός. Καταρχήν, εφόσον το βιβλίο δρομολογίων φυλάσσεται υποχρεωτικώς στο διαμέρισμα του οδηγού, γεγονός που επαναλαμβάνει η παρ. 3 της υπουργικής αυτής απόφασης, δεν υπάρχει η πραγματική δυνατότητα υπογραφής του βιβλίου δρομολογίου από τον ιδιοκτήτη ή τον εκπρόσωπο της επιχείρησης, από τον οποίο προφανέστατα δεν πρέπει να απαιτείται να επισκέπτεται κάθε ημέρα όλα τα αυτοκίνητα της επιχείρησής του για να υπογράφει στα ημερήσια βιβλία δρομολογίων τους. Η μόνη νοητή ερμηνεία της διάταξης είναι ότι θα πρέπει να έχει τεθεί η υπογραφή του ιδιοκτήτη ή του εκπροσώπου της επιχείρησης προτού χορηγηθεί το βιβλίο δρομολογίων στον οδηγό. Όμως στην περίπτωση αυτή, δεν έχει πρακτικό νόημα η θέση της υπογραφής του ιδιοκτήτη ή του εκπροσώπου της επιχείρησης, καθώς προφανώς ο νομοθέτης ήθελε με την υπογραφή αυτή να πιστοποιείται η γνώση του ιδιοκτήτη ή του εκπροσώπου της επιχείρησης για τα καταχωρηθέντα από τον οδηγό στο βιβλίο δρομολογίων.
- Τέλος, ο νόμος απαιτεί να τηρείται το βιβλίο δρομολογίων των αυτοκινήτων ιδιωτικής χρήσης. αριθμημένο, σε δύο αντίτυπα, συμπληρούμενα με χρήση χημικού χάρτη (καρμπόν), εκ των οποίων το ένα παραλαμβάνει ο οδηγός και το άλλο φυλάσσεται στην επιχείρηση.
Ορθότερο θα ήταν το βιβλίο δρομολογίων να τηρείται εις τριπλούν, εκ των οποίων το πρωτότυπο θα παραμένει στο βιβλίο δρομολογίων και από ένα αντίτυπο θα παραλαμβάνει ο οδηγός και ο ιδιοκτήτης της επιχείρησης, όπως ακριβώς προβλέπεται στην υπʼ αριθ. 51266/1975 υπουργική απόφαση για τους οδηγούς τουριστικών λεωφορείων. Ωστόσο στην τελευταία αυτή υπουργική απόφαση η ρύθμιση για το βιβλίο δρομολογίων διαφοροποιείται σε ορισμένα σημεία, όπως θα καταδειχθεί κατωτέρω.
Υπό τα δεδομένα της υπʼ αριθ. 1372/1980 υπουργικής απόφασης για το βιβλίο δρομολογίων των οδηγών αυτοκινήτων ιδιωτικής χρήσης, η μόνη νοητή ερμηνεία είναι ότι το αντίτυπο που πρέπει να παραδοθεί στην επιχείρηση, παραδίδεται από τον οδηγό αφότου συμπληρωθεί συνολικά το βιβλίο δρομολογίων, οπότε και φυλάσσεται από την επιχείρηση. Φυσικά δεν αποκλείεται να προβλέπει η σύμβαση εργασίας την υποχρέωση του οδηγού να εκδίδει με χημικό χάρτη (καρμπόν) και να παραδίδει στην επιχείρηση έτερο (τρίτο) αντίτυπο του ημερήσιου βιβλίου δρομολογίων. Η παράδοση όμως αυτή θα πρέπει να πραγματοποιείται την επόμενη ημέρα, διότι διαφορετικά η ένδειξη του χρόνου λήξης της εργασίας στην πρώτη στήλη κινδυνεύει να είναι πάντοτε ανακριβής, έστω και σε μικρό βαθμό.

Η τήρηση του βιβλίου δρομολογίων παραλλάσσει ελαφρά στην υπʼ αριθ. 51266/1975 υπουργική απόφαση για τους οδηγούς τουριστικών λεωφορείων
Σύμφωνα με το άρθρο 2 της υπʼ αριθ. 51266/1975 υπουργικής απόφασης, το βιβλίο δρομολογίων τηρείται για κάθε ημέρα εργασίας και για κάθε βάρδια. Αν δηλαδή το ίδιο τουριστικό λεωφορείο το χρησιμοποιούν δύο οδηγοί, ο ένας το πρωί (π.χ. από 6:00 έως 14:00) και ο άλλος το απόγευμα (π.χ. από 14:30 έως 22:30), θα χρησιμοποιηθούν δύο ξεχωριστές σελίδες του βιβλίου δρομολογίων.
Ειδικότερα, σύμφωνα με την απόφαση αυτή, το βιβλίο δρομολογίων πρέπει να περιλαμβάνει τα κάτωθι στοιχεία:
- Κάθε σελίδα περιέχει πίνακα με οκτώ (8) στήλες.
- Πάνω από τον πίνακα αριστερά της σελίδας σημειώνονται τα εξής στοιχεία:
α) Το ονοματεπώνυμο του ιδιοκτήτη του αυτοκινήτου.
β) Ο αριθμός κυκλοφορίας του αυτοκινήτου.
γ) Το ονοματεπώνυμο του οδηγού.
δ) Το ονοματεπώνυμο του βοηθού οδηγού.
Δεν περιέχεται πρόβλεψη για την αναφορά της επωνυμίας και της έδρας της επιχείρησης, η οποία χρησιμοποιεί το αυτοκίνητο.
- Πάνω από τον πίνακα δεξιά της σελίδας σημειώνεται ο αύξοντας αριθμός της σελίδας.
- Πάνω από τον πίνακα στο κέντρο της σελίδας σημειώνονται η φράση «ΗΜΕΡΗΣΙΟΝ ΒΙΒΛΙΟΝ ΔΡΟΜΟΛΟΓΙΩΝ» και κάτω από αυτήν η ημερομηνία.
Στη συνέχεια, στο ημερήσιο βιβλίο δρομολογίου πρέπει να υπάρχει πίνακας με οκτώ (8) στήλες (δεν διευκρινίζεται αν οι στήλες αυτές είναι οριζόντιες ή κάθετες) στις οποίες πρέπει να συμπληρώνονται από τον οδηγό τα εξής στοιχεία:
1. Η ώρα έναρξης της απασχόλησης. Πρέπει να διευκρινιστεί ότι ως ώρα έναρξης της εργασίας νοείται το χρονικό σημείο από το οποίο ο εργαζόμενος αρχίζει να απασχολείται για λογαριασμό της επιχείρησης και όχι η ώρα εκκίνησης του αυτοκινήτου, η οποία παρατίθεται σε ξεχωριστή στήλη. Ο χρόνος έναρξης της εργασίας δεν μπορεί να ταυτίζεται με την εκκίνηση του αυτοκινήτου, αλλά θα πρέπει να περιλαμβάνει τουλάχιστον μία μικρή χρονική απόκλιση. Πράγματι, ο οδηγός οφείλει οπωσδήποτε αφότου ξεκινήσει να εργάζεται και προτού εκκινήσει το αυτοκίνητο να συμπληρώσει το ημερήσιο βιβλίο δρομολογίων. Επίσης ο οδηγός είναι πολύ πιθανόν πριν εκκινήσει να προβεί σε στοιχειώδη τεχνικό έλεγχο της λειτουργίας του οχήματος ή σε άλλες εργασίες για λογαριασμό της επιχείρησης. Το στοιχείο αυτό, σε ό,τι αφορά την έναρξη της εργασίας συμπληρώνεται προτού εκκινήσει το αυτοκίνητο.
2. Η ώρα έναρξης της οδήγησης. Αναγράφεται επακριβώς η χρονική στιγμή στην οποία πιθανολογείται μετά βεβαιότητας ότι θα εκκινήσει το αυτοκίνητο. Το στοιχείο αυτό συμπληρώνεται προτού εκκινήσει το αυτοκίνητο.
3. Η ώρα άφιξης εις έκαστον τόπον προορισμού. Αναγράφεται επακριβώς η χρονική στιγμή στην οποία αφίχθηκε το αυτοκίνητο σε κάθε συγκεκριμένο τόπο προορισμού. Το στοιχείο αυτό δεν μπορεί εκ των πραγμάτων να συμπληρωθεί προτού εκκινήσει το αυτοκίνητο, όπου μπορεί μόνο να πιθανολογηθεί χωρίς βεβαιότητα ο χρόνος άφιξης. Επομένως το στοιχείο αυτό συμπληρώνεται αμέσως αφότου αφιχθεί το αυτοκίνητο στον τόπο προορισμού του.
4. Η χρονική διάρκεια τυχόν επισκευής του αυτοκινήτου κατά τη διάρκεια της διαδρομής. Εάν εμφανιστεί βλάβη στο αυτοκίνητο σημειώνεται πότε εμφανίστηκε η βλάβη και πότε αποκαταστάθηκε ή εάν για την αιτία αυτή το αυτοκίνητο δεν έφτασε στον προορισμό του αλλά έφτασε σε άλλον τόπο, σημειώνεται η διακοπή του δρομολογίου, ο τρόπος συνέχισής του (π.χ. μέσω εταιρείας οδικής βοήθειας), ο χρόνος άφιξης στο συνεργείο κ.ο.κ. Το στοιχείο αυτό συμπληρώνεται μόλις επισυμβεί το επισημειούμενο γεγονός.
5. Η χρονική διάρκεια των κατά την διαδρομή διαλειμμάτων. Σημειώνεται η χρονική στιγμή κατά την οποία το αυτοκίνητο διέκοψε την πορεία του από την αφετηρία προς τον τόπο προορισμού καθώς και το χρονικό σημείο στο οποίο το αυτοκίνητο επανέλαβε την πορεία του προς τον τόπο προορισμού. Ο χρόνος έναρξης της στάσης σημειώνεται μόλις αυτή πραγματοποιηθεί και ο χρόνος επανάληψης της πορείας προς τον τόπο προορισμού, ελάχιστα πριν την έναρξη της επανάληψης της πορείας του. Ο τόπος στον οποίο έλαβε χώρα η διακοπή δεν απαιτείται ρητώς α αναφέρεται, σκόπιμο όμως είναι να αναγράφεται και αυτός.
6. Η διάρκεια του μεταξύ δύο διαλειμμάτων χρόνου. Σημειώνεται πόσο διήρκεσε η διακοπή της πορείας του αυτοκινήτου. Η σημείωση αυτή γίνεται ελάχιστα πριν την έναρξη της επανάληψης της πορείας του οχήματος, που διακόπηκε.
7. Η ώρα λήξης της απασχόλησης. Σημειώνεται η ώρα που ο οδηγός απομακρύνθηκε από το όχημά του για τελευταία φορά κατά την ημέρα εκείνη ή την βάρδια που αφορά το συγκεκριμένο ημερήσιο δελτίο. Ο χρόνος αυτός δεν ταυτίζεται με το χρόνο λήξης της εργασίας καθώς ο οδηγός υποχρεούται μετά από αυτό να παραδώσει αντίγραφο του ημερήσιου βιβλίου δρομολογίων στην επιχείρηση.
8. Το σύνολον των ωρών οδήγησης ημερησίως. Σημειώνεται μόνο ο χρόνος εργασίας που δαπανήθηκε στην οδήγηση και όχι ο συνολικός εργάσιμος χρόνος από την έναρξη έως τη λήξη της εργασίας. Έτσι ο χρόνος των διαλειμμάτων ή ο χρόνος που δαπανήθηκε για την επισκευή βλάβης ή ο χρόνος αναμονής σε κάθε προορισμό δεν προσμετρούνται.
- Κάτω από τον πίνακα πρέπει να τίθεται η υπογραφή του ιδιοκτήτη, του διευθυντή, του οδηγού και του βοηθού.
Ο χρόνος θέσης της υπογραφής του οδηγού και του βοηθού του είναι σαφής. Ο οδηγός και ο βοηθός του υπογράφουν προτού εγκαταλείψουν το αυτοκίνητο.
Ο νόμος απαιτεί να τηρείται το βιβλίο δρομολογίων των τουριστικών λεωφορείων σε τρία αντίτυπα, συμπληρούμενα με χρήση χημικού χάρτη (καρμπόν), εκ των οποίων το ένα παραλαμβάνει ο οδηγός, το άλλο παραδίδει ο οδηγός την ίδια ημέρα στην επιχείρηση, όπου και φυλάσσεται και το τρίτο παραμένει στο αυτοκίνητο. Προφανώς ο διευθυντής της επιχείρησης και ο ιδιοκτήτης του οχήματος υπογράφουν σε εκείνο το αντίτυπο το οποίο τους παραδίδει ο οδηγός μετά το τέλος της βάρδιάς του.
Η υποχρέωση τήρησης του βιβλίου δρομολογίων προβλεπόταν καθολική. Όλοι όσοι οδηγούσαν αυτοκίνητο στα πλαίσια της επαγγελματικής τους δραστηριότητας υποχρεούνταν να τηρούν βιβλίο δρομολογίων.
Από την καθολική αυτή υποχρέωση τήρησης βιβλίου δρομολογίου, σε ό,τι αφορά τους οδηγούς φορτηγών αυτοκινήτων και αυτοκινήτων ιδιωτικής χρήσης, εισήγαγε ορισμένες εξαιρέσεις το άρθρο 21 παρ. 8 και 9 του Ν.3144/2003.
Δεν υποχρεούνται να τηρούν βιβλίο δρομολογίων οι ιδιοκτήτες, οι συνιδιοκτήτες και τα μέλη της οικογένειάς τους, όταν οδηγούν φορτηγά αυτοκίνητα ή αυτοκίνητα ιδιωτικής χρήσης. Υποχρεούνται όμως να τηρούν βιβλίο δρομολογίων αν οδηγούν τουριστικό λεωφορείο.
Επίσης, δεν υποχρεούνται να τηρούν βιβλίο δρομολογίων οι εργαζόμενοι με σχέση ή σύμβαση εξαρτημένης εργασίας ιδιωτικού δικαίου, οι οποίοι δεν έχουν προσληφθεί με την ειδικότητα του οδηγού αλλά έχουν προσληφθεί με άλλη ειδικότητα, για την υποβοήθηση της οποίας οδηγούν φορτηγό αυτοκίνητο ή αυτοκίνητο ιδιωτικής χρήσης.
Κρίσιμο κριτήριο για να διαπιστωθεί αν ο εργαζόμενος υπάγεται στην δεύτερη αυτή εξαίρεση είναι η ειδικότητα με την οποία τον προσέλαβε ο εργοδότης.
Αν ο εργοδότης σκοπίμως προσλαμβάνει κάποιον εργαζόμενο με άλλη ειδικότητα αντί της ειδικότητας του οδηγού με σκοπό να απαλλαγεί από την υποχρέωση τήρησης του βιβλίου δρομολογίων, είναι προφανές ότι καταστρατηγεί την εργατική νομοθεσία.
Στην Εισηγητική Έκθεση του Ν.3144/2003 αναφέρεται ότι η δεύτερη εξαίρεση εισήχθη επειδή για τους εργαζόμενους αυτούς ο έλεγχος του χρόνου εργασίας τους γίνεται με άλλον τρόπο και συγκεκριμένα με την κατάσταση προσωπικού και ωρών εργασίας. Η σχετική αιτιολογία δεν πείθει, ιδίως όταν στην εξαίρεση περιλαμβάνονται και κατηγορίες εργαζομένων που μπορεί να χρησιμοποιούν κατά κύριο λόγο το αυτοκίνητο για την επιτέλεση της εργασίας τους, όπως π.χ. οι περιοδεύοντες πωλητές.
Επίσης στην Εισηγητική Έκθεση του Ν.3144/2003 αναφέρεται ότι η πρώτη εξαίρεση εισήχθη επειδή οι ιδιοκτήτες, συνιδιοκτήτες και τα μέλη της οικογένειάς τους, όταν οδηγούν φορτηγά ή ιδιωτικής χρήσης αυτοκίνητα στα πλαίσια της επαγγελματικής τους ενασχόλησης δεν παρέχουν εξαρτημένη εργασία. Κατά την εισηγητική έκθεση, η εργασία των συγκεκριμένων προσώπων «δεν εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής της εργατικής» (προφανώς, νομοθεσίας). Διατηρούμε βάσιμες επιφυλάξεις για τη συμβατότητα της εξαίρεσης αυτής με τις ρυθμίσεις της Οδηγίας 2002/125, η οποία περικλείει στο πεδίο εφαρμογής της και τους αυτοαπασχολούμενους οδηγούς και απαιτεί και από αυτούς να καταγράφουν σε αρχείο το χρόνο εργασίας τους και ιδίως το χρόνο οδήγησης.
Τέλος, σημειώνουμε ότι έχει κριθεί με την υπʼ αριθ. 194/1976 απόφαση της Ολομέλειας του Αρείου Πάγου πως δεν συνιστά αξιόποινη πράξη κατά τις διατάξεις του Β.Δ. της 28/1.4/2/1938 η παράλειψη εφοδιασμού δι' ειδικού βιβλίου δρομολογίων του οδηγού ιδιωτικής χρήσεως φορτηγού αυτοκινήτου, εφόσον δεν απασχολούνταν στο αυτοκίνητο βάσει εργασιακής σχέσης. (Ολομ. ΑΠ 194/1976 Ποιν.Χρον, 26 633).

Επιμέλεια: Τιμόθεος Σιγάλας, D.E.S., D.E.A. Δικηγόρος.

Πηγή:www.taxheaven.gr